Het bloed- en bodemnationalisme van Schild en Vrienden was zichtbaar. Maar te weinig mensen zagen het

Wie een maand geleden sommige hoge veiligheidsfunctionarissen aansprak over Schild & Vrienden, hoorde minimaliserende opmerkingen. Ze hadden de handen vol met jihadistische terreur. Waarom malen om kleine groepjes die luid roepen? Anderen hadden er dan weer géén goed oog in, en waarschuwden voor een radicalisering zoals bij Sharia4Belgium. De laatsten krijgen na de Pano-uitzending van woensdagavond gelijk: S&V is te sterk gerelativeerd.

“De alarmbellen konden vroeger afgaan”, zegt de Zweed Patrik Hermansson, die een jaar lang undercover alt-right in de VS volgde, en de scene nog onderzoekt. “Het taalgebruik van S&V was er van hij het begin. Zo gebruiken ze begrippen als ‘etno-pluralisme’, wat feitelijk apartheid betekent. Iedereen, zeker de universiteiten, moeten dat nieuwe fascisme beter herkennen.”

Ook het internationale netwerk  van S&V sprak boekdelen. Onderzoeker Ico Maly (Universiteit Tilburg): “Ze hadden contacten met de rechtsradicale Identitaire Beweging in Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk, het VK en de VS. Ze hanteren een identiek discours, droegen gelijkaardige kledij en verspreidden stickers zoals ‘White Lives Matter’.”

Schreeuwers en doeners 

Maar hoezeer is het gedachtegoed van S&V werkelijk verspreid onder jonge Vlamingen?  Op Facebook hadden ze gisteren nog 19.000 volgers. Meer dan 3.000 mensen duimden ook voor Van Langenhoves filmpje waarin hij naar de Pano-uitzending uithaalt.

Maly: “Het is moeilijk om hun aanhang zo te meten omdat veel likes  van buitenlandse alt-right-aanhangers komen. Algemeen is het wel zo dat de identitaire niche overal is gegroeid en sociale media voor een hype-effect zorgen bij jongeren."

In de VS bleek wel dat er een groot verschil zit tussen de ‘schreeuwers’ en de ‘doeners’: slechts een fractie van de internetfans engageert zich ook offline. Zo ook bij S&V-evenementen, waar Van Langenhove telkens geflankeerd werd door een paar tientallen activisten. 

Tegelijk haalde hij als studentenvertegenwoordiger in mei wel vlotjes 2.700 stemmen bij de verkiezingen voor de raad van bestuur, ongetwijfeld van ideologische geestesgenoten, maar ook van gedweeë volgers. Maly: “Hij kwam met een verhaal over familiewaarden en het belang van een gezond lichaam. Maar wie goed luisterde kon dit kaderen in zijn bloed- en bodemnationalisme.”

Dat dit niet afdoende gebeurde, wijst volgens Maly op een onderwijsprobleem. “Er ligt te veel focus op de opleiding van toekomstige arbeidskrachten en er is minder aandacht voor basiskennis over het verschil tussen democratie en autoritaire denkbeelden. Je moet eerst leren kennen om radicalisering te herkennen.”

Actieplan onderwijs

Sinds de aanslagen in Parijs en Brussel in 2015 en 2016 heeft het onderwijs wel een versnelling hoger geschakeld. Er is een vernieuwd actieplan ‘preventie van radicalisering en polarisering’, minister Hilde Crevits (CD&V) heeft 200.000 euro  voor acht projecten daarover en de nieuwe eindtermen spelen er ook op in.

Het Gemeenschapsonderwijs organiseert sindsdien ‘depolariseringsopleidingen’  en leidt aanspreekfiguren op. “Alle vormen van radicalisering aan bod”, zegt afgevaardigd bestuurder Raymonda Verdyck. 

Wel geven insiders toe dat er tot nu vooral een nadruk op moslimradicalisme lag.

Chris Wyns, aanspreekpunt deradicalisering bij Katholiek Onderwijs Vlaanderen: “Onze aanpak ging van bij aanvang over alle soorten radicalisering, maar tot twee dagen geleden was het extreemrechts radicalisme nu eenmaal een stuk minder actueel.”

Imam en deradicaliseringsexpert Khalid Benhaddou, die samen met de netten en CLB’s (Centra voor Leerlingenbegeleiding) rond het thema werkt  zegt daarover: “Het was logisch maar ook dom om het enkel over islamisme te hebben. Logisch omdat er aanslagen waren vanuit die hoek, dom omdat je zo al snel een hele groep stigmatiseert, wat dan extreemrechts radicalisme net weer voedt.”