Met nogal wat leden van Schild & Vrienden in de rangen is dit een moeilijke evenwichtsoefening voor N-VA

De dag na de Pano-reportage over S&V meet N-VA de schade op. In minstens drie gemeentes moeten jongeren van de lijsten worden gehaald. De eerste die ging, was Stijn Everaert, de 22ste plaats voor N-VA in Aalst.

"De genoemde Aalstenaar in Pano ben ik helaas", bekende hij in een Facebook-bericht. "Het is nooit mijn bedoeling geweest om onze jongerenpartij of moederpartij te schaden."

Op de Vlaamse feestdag speechte hij nog namens S&V in Brussel, nu verbreekt hij zijn banden met de jongerengroep en trekt zich terug van de verkiezingen.

Later op de dag volgde Dennis Laveaux, plaats 20 voor N-VA in Maaseik. Laveaux is eerder al uit Jong N-VA Leuven gezet, net omwille van zijn link met S&V. 

En dan was er Igor Praet, die ontslag nam als voorzitter van Jong N-VA in Sint-Niklaas en zich terugtrekt als kandidaat.

Hoeveel leden van S&V er nog elders op een N-VA-lijst staan, is onduidelijk. N-VA Puurs-Sint-Amands neemt voorlopig geen maatregelen tegen Jorden Dewachter. En alvast in Bornem, Merchtem en Vilvoorde staan leden of ex-leden van S&V op een N-VA-lijst.

's Ochtends al veroordeelde het ene partijkopstuk na het andere de uitspraken in de reportage. "Dit is ranzig, we gaan dit opkuisen", zei N-VA-voorzitter De Wever in de kiescaravan van De Morgen op het Antwerpse Theaterplein.

"Dit is niet mijn Vlaanderen en zijn niet mijn waarden", klonk het in een tweet van staatssecretaris Theo Francken, wiens lezingen in het verleden beveiliging kregen door S&V.

Een volgende tweet legde ook wat nuance. "Onderzoek moet aantonen wie juist wat gepost/geliket heeft." Een oefening die Francken ook zal moeten maken voor zijn eigen lijst in Lubbeek, want ook daar is iemand die naar eigen zeggen "een link" had met S&V, "maar dat engagement is sterk veranderd".

Op de loonlijst 

Niet alleen op verkiezingslijsten, ook op de loonlijst van N-VA staan mensen met een S&V-link.

"Gisteravond heb ik me uit de Facebook-groep van S&V gehaald", zegt Carl Deconinck, medewerker van federaal parlementslid Jan Vercammen. "Ik was ook lid van hun forum op Discord. Veel van die ranzige memes heb ik nooit zien passeren, maar een paar wel. Toch kende ik S&V vooral als een welkome dissidente stem, zoals iedereen, en dat was niet met de rechterarm omhoog."

Ook bij de N-VA-fractie in het Brussels parlement werkt een medewerker met banden met S&V.

"De partij zal iedereen van wie blijkt dat ze banden hadden uitnodigen voor een gesprek", zegt de woordvoerder van de Brusselse N-VA-fractie. "We gaan geen conclusies trekken voor dat gesprek."

In totaal heeft de jongerenafdeling van de partij 3.800 leden, maar van het actieve middenkader van 300 leden zouden er zeker 25 tot 30 leden banden hebben bij Schild & Vrienden. 

"We moeten eerst bekijken wat ze precies hebben gedaan en wat ze wisten van die extremistische boodschappen", zei De Wever. "In een rechtsstaat verdient iedereen een faire kans. Maar opnieuw: ranzigheid en extremisme hebben bij ons geen plaats. Dat is heel duidelijk."

Het typeert de houding van N-VA op dit moment: erg hard voor wat er in die Pano-uitzending getoond en gezegd is, en op het eerste gezicht principieel, bijvoorbeeld voor sommige jongeren op hun lijsten, maar iets afwachtender voor anderen.

Dat heeft ook te maken met de verschillende mate van betrokkenheid bij S&V. Is iedereen die bijvoorbeeld in de Facebook-groep zat, medeplichtig aan het racisme dat er werd gedeeld? Een vaak terugkerende vraag: vanaf wanneer ben je lid?

"Vorig jaar heb ik nog lidgeld betaald, dit jaar niet meer", zegt Carl Deconinck. 

"Blijkbaar is S&V toch een erg losse groep van individuen, met maar een beperkte harde kern", zegt politoloog Bart Maddens (KU Leuven). "Dat verklaart waarom N-VA in eerste instantie voorzichtig is, en het geval per geval wil bekijken." 

Impact voor kiezer

De vraag is of de partij dit niet eerder had kunnen aanpakken. In de kiescaravan van De Morgen zei De Wever dat hij geen weet had van infiltratiepogingen van S&V in zijn partij. "Dat is ook moeilijk als zij in geheime chatboxen zitten." 

Maar wat met Dennis Laveaux, die eerder al uit Jong N-VA Leuven is gezet? Stemmen binnen Jong N-VA zeggen bovendien dat de ranzige berichten die in Pano naar boven zijn gekomen, eerder al meermaals besproken zijn binnen de jongerenafdeling. Maar ook aanhangig zijn gemaakt bij de partijtop.

"Dat is gerapporteerd geweest, dat klopt, maar je moet ook bewijzen hebben om te kunnen optreden", zegt N-VA-woordvoerder Pohlmann.   

Dat N-VA in de laatste rechte lijn naar de verkiezingen bang is dat dit een impact kan hebben, met S&V op N-VA-lijsten van Lebbeke tot Ninove, zoveel is zeker.

"Alles wat nu gebeurt, heeft impact", zegt Maddens. "Je kan je afvragen waarom zoiets precies nu aan het licht moet komen, maar langs de andere kant kan je zeggen dat dit informatie is die de kiezer moet weten." 

Nieuwssite Apache duidt ook één kandidaat van Open VLD en één van CD&V aan als sympathisanten of leden van Schild & Vrienden die aanwezig waren op activiteiten. Bij Vlaams Belang gaat het om meerdere leden.