Direct naar artikelinhoud
Analyse

Stil verzet in Witte Huis: noodkreet of egotrip?

VS-president Trump heeft al furieus gereageerd op de open brief. Hij noemt het ‘laf om anoniem te getuigen’ en heeft het over ‘landverraad’.Beeld AFP

Er zijn dus miskende helden in het Witte Huis, aldus een van die helden zelf, gisteren in een anoniem opiniestuk in The New York Times. Ze vormen ‘het stille verzet’ tegen de ­regering-Trump, aldus de auteur, waarmee hij of zij de stilte luidruchtig doorbrak. De miskende helden willen erkenning.

Het is geen nieuws dat er krachten in het Witte Huis zijn die de president weerstand proberen te bieden. Twee jaar van lekken en goed geïnformeerde verslaggeving hebben tientallen verhalen opgeleverd van adviseurs die de impulsen van Donald Trump zo nu en dan in goede banen proberen te leiden. De kabinetsleden zouden er onder meer voor hebben gezorgd dat de Syrische dictator Bashar al-Assad niet uit de weg is geruimd, en dat de torpedering van het Noord-Amerikaanse vrijhandelsverdrag Nafta letterlijk van tafel is geveegd, zo bleek deze week uit het nieuwe boek van journalist Bob Woodward.

Dus waarom wil een van die verzetslieden dat graag nog een keer zelf gezegd hebben?

Er zijn veel motieven denkbaar, maar laten we de uiterste opties schetsen. Het ene uiterste: iemand probeert het land te redden. Het andere: iemand probeert zichzelf te redden. Laten we het eerste het idealistische motief noemen, en het tweede het cynische motief. Daartussen liggen combinaties van de twee, in alle mogelijke verhoudingen.

Idealistische interpretatie

Voor de duidelijkheid: dit verzet is niet hetzelfde als het verzet van links. De auteur is blij met de ‘lichtpuntjes’ in het beleid van deze regering, en noemt met name de deregulering, de belastingherziening en het ‘robuustere’ militaire apparaat. “Wij denken dat veel van het beleid Amerika al veiliger en welvarender heeft gemaakt.” Dit zijn normale Republikeinse idealen, die, gecombineerd met de belofte van nieuwe conservatieve opperrechters, voor veel gematigde Republikeinen genoeg reden waren om op Trump te stemmen.

Maar de president is niet Republikeins genoeg, aldus de auteur. Hij heeft weinig op met vrije geesten, vrije markten en vrije mensen. Zijn impulsieve gedrag resulteert in halfbakken en soms roekeloze besluiten die moeten worden tegengewerkt.

De schrijver van het stuk laat zich daarbij ontvallen dat er ‘gefluisterd is’ over het inroepen van het 25ste amendement, dat het mogelijk maakt de president af te zetten wegens verregaande ongeschiktheid. Dat kan echter alleen in werking worden gesteld met een tweederdemeerderheid van zowel het Huis van Afgevaardigden als de Senaat. Dat betekent dat de Republikeinen zelf er in groten getale aan moeten meewerken.

Het grote gevaar is dat het stuk het bestaan van insiders bevestigt, die een democratisch gekozen president tegenwerken

Zo bezien is het opiniestuk een soort noodkreet, een oproep aan (andere) conservatieven om te helpen bij het drijvende houden van een zinkend schip. Dit is de idealistische interpretatie: we maken water, wij hozen wat we kunnen, maar zonder de constitutionele pompen van het Congres gaan we ten onder.

Het is een genereuze interpretatie. De auteur schrijft expliciet dat hij “deze regering wil zien slagen” – wat betekent dat hij helemaal niet wil dat de president wordt afgezet. Bovendien lijkt de noodkreet, als het een noodkreet is, aan dovemansoren gericht. Senator Marco Rubio, toch een van de gematigde Republikeinen in het Congres, maakte er gisteren in elk geval korte metten mee. “Amerika heeft één gekozen president. Iedereen die hem dient moet dat integer doen. Als je vindt dat dat niet langer kan, dan moet je ontslag nemen en onder je eigen naam zeggen waar het op staat (...) De geëigende vangrails voor elke president worden niet gevormd door stiekeme medewerkers, maar door verkiezingen en constitutionele controlemechanismen.”

Senator Marco Rubio.Beeld AP

Cynische interpretatie

De cynische interpretatie is dat de auteur vooral zijn eigen hachje probeert te redden, en eventueel dat van zijn partij. Na de oorlog heeft iedereen in het verzet gezeten – en daar nemen deze burgemeesters in oorlogstijd een voorschot op. “Kijk, we lijken alleen maar medeplichtig!”, schreef conservatief auteur David Frum spottend. “In werkelijkheid zijn we de echte helden van het verhaal!”

Ja, ze keerden zich tegen Trumps al te ongecontroleerde dadendrang met raketten en buitenlandse handel. Maar op de meeste buitenlandse en binnenlandse terreinen hebben ze de president toch gewoon laten begaan of aangemoedigd. Waar was het verzet tegen de ondoordachte moslimban, het scheiden van asielzoekende families aan de grens, tegen de aanvallen op politie en justitie, tegen zijn racistische insinuaties en zelfverrijking? Daar moesten en moeten rechters aan te pas komen.

'Amerika heeft één gekozen president. Iedereen die hem dient moet dat integer doen'
Marco Rubio, senator

En het is verkiezingstijd. Met zijn verzetsverhaal suggereert de auteur een parallelle fatsoenlijk-conservatieve stroming naast het populisme van Trump. Fatsoenlijke conservatieven zouden zo in november toch met gerust geweten op Republikeinse kandidaten kunnen stemmen.

Wat het motief ook is, de auteur heeft hoe dan ook een risico genomen, met mogelijke gevolgen die niet alleen persoonlijk zijn. Ontmaskering zal zeker leiden tot ontslag – maar dat zal ingecalculeerd zijn. Het grotere gevaar is dat het stuk in de ogen van Trump en zijn aanhangers het bestaan van een ‘diepe staat’ bevestigt, van insiders die een democratisch gekozen president tegenwerken. Ook Woodward heeft het in zijn boek over een ‘ambtelijke staatsgreep’. Zelfs al is het verzet van deze interne coupplegers beperkt, dan hebben ze met hun pompeuze stuk het wantrouwen tegen het systeem verder gevoed.