"Linkse VRT" en "klotejournalisten", maar ook redelijke vragen van kijkers

Dries Van Langenhove en zijn plaatsvervanger bij de raad van bestuur van de UGent L.D. zijn duidelijk topfiguren in de groepering. Zij hebben ook toegestemd om in beeld te komen. Verder bestaan er veel grijze zones.  De beweging heeft geen formeel lidmaatschap. "Pano" wil vooral S&V als structuur beschrijven. Daarom werden in de uitzending geen andere namen publiek gemaakt. 

De "Pano"-ploeg meldt me dat er nooit een concrete uitzenddatum is afgesproken met Schild & Vrienden. Het uitzendschema lag niet vooraf vast, wat bij elk seizoen zo is. Dit seizoen heeft "Pano" ook maar zes uitzendingen, wat betekent dat alle uitzendingen voor de verkiezingen lagen. In de beslissing om Schild & Vrienden als begin van het seizoen te nemen, hebben de verkiezingen geen rol gespeeld, zegt de ploeg. Wél de rellen in Chemnitz omdat daar de mobilisatiekracht van extreemrechts en de internationale contacten tussen dergelijk groepen werden geïllustreerd. Er werd in de reportage ook verwezen naar dat internationale netwerk. 

Verder zegt de redactie dat ze heeft geprobeerd om “guilt by association” zo veel mogelijk te vermijden. De reportage heeft geen enkel uitstaans met mensen in het algemeen die willen opkomen voor bijvoorbeeld Vlaamse identiteit of voor het gezin. De reportage gaat over Schild & Vrienden en over niemand anders.

Tja, een "Pano"-reportage over de drugsproblematiek in Antwerpen wordt al gauw gezien als opgezet spel om rechts te hélpen en deze "Pano" wordt dan gezien als opgezet spel om rechts in een slecht daglicht te stellen.

Belangrijk is dat de "Pano"-ploeg besloten had tot een uitzending over Schild & Vrienden zonder dat de ploeg toegang had tot de besloten chatgroepen.

De reportagemakers zeggen mij dat ze zelf verrast waren dat ze achter de schermen een heel ander verhaal ontdekten dan voor de schermen. De reportage gaat over Schild & Vrienden, niet over rechts in algemene termen. Dat moet de komende dagen ook zo blijven.

De "Pano"-ploeg meldt mij dat Dries Van Langenhove een “visie” is beloofd. Een visie betekent niet dat Dries Van Langenhove mee de inhoud van de reportage zou mogen bepalen. Het lijkt me vrij evident dat "Pano" dat niet zou beloven. Een “visie” betekent wel dat de betrokkene de reportage voor uitzending mag bekijken en desgevallend mag wijzen op feitelijke fouten of vergissingen.

Die belofte is nagekomen. Dries Van Langenhove heeft effectief de reportage de ochtend voor de uitzending integraal kunnen bekijken. Hij heeft geen correctie van feitelijke fouten gevraagd. Hij betwistte wel sommige keuzes inzake muziek en stijl. Er is hem ook wederhoor aangeboden, zoals de code van de Vlaamse Raad voor de Journalistiek dat vraagt. Tijdens dat wederhoorinterview heeft hij gezegd dat de racistische boodschappen volgens hem niet uit de besloten groepen komen en dat iemand met zijn profielfoto dingen gepost moet hebben. Dat is ook zo opgenomen in de uitzending. De programmamakers blijven erbij dat ze de racistische boodschappen precies wél op die plekken hebben gevonden.

Dries Van Langenhove beweert dat de racistische boodschappen en memes niets met Schild & Vrienden te maken hebben en dat iemand anders onder zijn naam heeft gepost. De "Pano"-ploeg garandeert mij dat deze boodschappen wel degelijk in de geheime Facebook- en Discordgroep werden aangetroffen. (En dus uitdrukkelijk niet willekeurig van internet zijn geplukt.) De redactie van "Pano" heeft me zelf ook de threads getoond waarin de memes werden gepost en waarin Dries Van Langenhove ook zelf actief was, zonder opmerkingen te maken over de racistische posts. Als de racistische of vrouwonvriendelijke boodschappen effectief niet passen bij de mensvisie van Schild & Vrienden, is het overigens opvallend dat niemand in de groep er afwijzend op reageert. Dries Van Langenhove beweert dat iemand onder zijn naam heeft gepost. Maar ook op die controversiële posts (“mobiele brigades”, supermarkten zuiveren van halal op de wijze van Gouden Dageraad) volgt kennelijk nooit een verraste of afwijzende reactie van de groep. 

Dit argument komt uit een filmpje van Dries Van Langenhove dat sommige burgers duidelijk heeft geïnspireerd. Het klopt dat enkele opnames bij de uitzending zijn gesneuveld: opnames van een actie om zwerfvuil op te ruimen en opnames bij de ouders van Dries Van Langenhove. Maar het gebeurt zelden dat alle opnames een "Pano"-uitzending halen. Er bestaat ook geen beroepsethische verplichting daartoe. Wat niet klopt is dat er nauwelijks “positieve” beelden zouden zijn gebruikt. Het merendeel van de reportage bestaat uit beelden van de actie aan het Gravensteen, waar Schild & Vrienden duidelijk trots op is, toespraken van Dries Van Langenhove op plaatsen waar hij veel bijval geniet, opnames van zijn verkiezing in de Raad van Bestuur aan de UGent en beelden van zijn ontmoeting met Viktor Orbán. Uiteraard werpen de racistische posts een ander licht op de zaak. Maar dat kan de redactie van "Pano" niet verweten worden.

Een vraag van één kijker, waar ik wel wat voeling mee heb. Heb je nu niet bijgedragen aan de polarisering? De reportage spitst zich uiteraard toe op een extreme rand van het rechtse kamp. Net zo goed als moslims kunnen zeggen dat de aandacht voor islamistisch terrorisme veel aandacht geeft aan een marginaal - maar dodelijk - verschijnsel. Media doen dat. Ze zeggen waar het probleem zit. Media zijn ook ondenkbaar als ze evenveel minuten zouden moeten besteden aan wat geen probleem is.

Het is nu eenmaal ook een taak van de journalistiek om de ware bedoelingen van specifieke groepen bekend te maken als er een verschil is tussen wat ze daar publiek over zeggen en wat er binnenskamers wordt gezegd. Het woord specifiek is belangrijk in de vorige zin.

Journalistiek moet ook een beetje een filter zijn voor zwakke argumenten en - als het even kan - de grootste onzin in het debat ontmaskeren. Dat lukt lang niet altijd even goed. Maar deze keer dus wel.