Waarom er minder gelezen wordt op school: "Drie boeken per schooljaar, meer is echt niet haalbaar"

Niet gek dat steeds minder studenten kiezen voor een talenopleiding: ze lezen steeds minder boeken. "Wij weten dat veel jongeren juist omwille van de literatuur talen gaan studeren", stelde Kris Versluys, professor emeritus Amerikaanse letterkunde afgelopen weekend in deze krant. "Maar in het secundair onderwijs staat literatuur minder voorop."

Daar zijn leerkrachten het niet helemaal mee eens. "Zeker in de derde graad is literatuur nog steeds een belangrijke eindterm", vertelt Laura Buelinckx, die les geeft in het Atheneum Vilvoorde. Maar inderdaad, wie de eindtermen Nederlands telt, zal merken dat taalvaardigheid en -beschouwing vandaag belangrijker is dan literair onderwijs. "Zeker voor Engels is het de laatste jaren vooral belangrijk dat leerlingen zich kunnen uitdrukken."

Begrijpelijk, vindt Kevin Absillis, professor Nederlandse letterkunde (Universiteit Antwerpen), maar hij vreest ook dat die nadruk op taalbeheersing de taalvakken zeker niet aantrekkelijker heeft gemaakt. "Die toegenomen saaiheid is natuurlijk niet wervend voor het taalonderwijs. Ik ben dus zeker voorstander van meer literatuur en creativiteit."

De leerlingen van Buelinckx moeten voor Nederlands elk schooljaar drie boeken lezen, bij haar collega Caroline Defraine (Virga Jessacollega in Hasselt) zijn dat er vier. Geen indrukwekkende aantallen, geven ze toe, maar wel het hoogst haalbare. 

"Al die taken, eindwerken en grote projecten die leerlingen vandaag moeten maken, het is nogal wat", vindt Defraine. "Als je ze dan nog eens een lange lijst boeken opdringt, dan is dat gewoon de zoveelste schoolopdracht die erbij komt." Zeker omdat bij elk boek een taak of opdracht hoort. 

Stationsromannetjes

Er bestaat hier niet zoiets als een algemene leeslijst, die puzzelt elke leerkracht zelf bij elkaar. "Een mengeling van klassiekers, moderne boeken en vertaalde werken", licht Buelinckx haar lijst toe. "Ish Ait Hamou is heel populair."

Defraine hecht aan romans waar haar leerlingen iets aan hebben. "Levenslessen, zeg maar." Sinds ze merkte dat veel jongeren de serie The Handmaid's Tale gezien hebben, heeft ze een boek van schrijfster Margaret Atwood in haar lijst opgenomen. Ze laat haar leerlingen ook zeker één titel vrij kiezen. "Desnoods een stationsromannetje, zolang het maar een boek is voor volwassenen." 

Wat levert dat nu allemaal op? Daarop valt geen eenduidig antwoord te verzinnen, zeggen de leraren. Defraine: "In elke klas tref je leerlingen die graag lezen, bij sommigen groeit die zin onverwachts toch. Maar er zijn ook jongeren die geen enkele interesse tonen. Net zoals sommige mensen nu eenmaal nooit zullen sporten. Hebben wij dan gefaald als leerkrachten? Dat lijkt me wat te simpel." 

Haar vijfdejaars laat ze een 'leesautobiografie' schrijven, een essay over hun relatie met boeken. "Dat begint met dat ene boekje dat hun ouders hen steeds voorlazen bij het slapengaan", vertelt Defraine. "En wat je steeds opnieuw ziet, is dat hun interesse in lezen vaak afkalft op het moment dat ze overstappen naar het middelbaar. "Op die leeftijd hebben ze andere interesses." 

Weg verliezen

Zou het ook kunnen dat tieners – te oud voor kinderboeken, te jong voor de grote kleppers – net dan hun weg verliezen in het literaire aanbod? Defraine: "Dat is lang zo geweest, maar tegenwoordig is er die hele  hype rond De hongerspelen en De labyrintrenner. Die boeken worden veel gelezen." 

Daaruit blijkt ook de blijvende interesse in verhalen, vindt Absillis. "Kijk naar het succes van fanfictie, de manier waarop via YouTube of bijzonder levendige platformen als Goodreads leestips worden uitgewisseld tussen jonge mensen. Wat wel is veranderd, is dat jongeren vandaag minder in aanraking komen met literatuur met hoofdletter L." 

Is dat een probleem? Het is, vindt Absillis, "wel belangrijk dat jongeren in aanraking komen met literair meer uitdagende vormen van proza en poëzie, dingen die ze wellicht alleen op school tegenkomen."

"Jongeren zijn het vooral niet gewoon om lange teksten te lezen", merkt Buelinckx. "Alles moet snel en flitsend zijn. Dan schrikken boeken af." Defraine: "Ik weet niet of het aan de smartphones ligt, maar geef toe dat ik 's avonds, als ik moe ben, ook makkelijker naar Netflix grijp dan naar een boek."