Traditionele partijen beperken verlies in Zweden, extreemrechts boekt bescheiden winst

Exit-polls van tv-zender SVT plaatsten de rechts-populisten eerder nog op de tweede plaats, maar de liberaal-conservatieve Gematigde Uniepartij (Moderaterna) stak hen uiteindelijk nog voorbij. 

De partij van premier Stefan Löfven werd dus opnieuw de sterkste kracht. Zijn coalitiepartner, de Milieupartij, zakte tot net boven de kiesdrempel van 4 procent terwijl de radicaal linkse gedoogpartij Vänsterpartiet (Linkse Partij) dan weer licht steeg tot bijna 8 procent. Aan de rechterkant van het spectrum was de winst voor de Centrumpartij en de christendemocraten. De Moderaterna daalden uiteindelijk het zwaarst: -3,5 procent tot 19,8 procent.

De traditionele blokken behaalden zo bijna evenveel stemmen: de regerende coalitie van sociaaldemocraten en groenen, en de Linkse Partij kon uiteindelijk 40,6 procent binnenhalen, goed voor 144 zetels van de 349. De liberaal-conservatieve vierpartijenalliantie, onder leiding van de Gematigde Uniepartij, behaalde met 40,3 procent net één zetel minder: 143. De Zweden-Democraten, die zich tot geen enkel blok rekenen, liggen in het midden met 62 zetels.

Wie Zweden zal regeren, blijft nog onduidelijk. Geen enkel blok heeft een absolute meerderheid. Premier Löfven, die de afgelopen vier jaar al met een minderheid regeerde, riep gisterenavond alvast op een einde te maken aan de traditionele blokken in de Zweedse politiek. Hij hoopt op die manier mogelijk een partij uit het concurrerende kamp te kunnen losweken om opnieuw premier te kunnen worden. "Dit is geen machtsspel, het is een nederig inzicht dat geen partij Zweden alleen kan leiden", aldus Löfven. Hij zei ook dat alle ernstige politici een verantwoordelijkheid hebben voor het land. Wie Zweden wil verbeteren, moet de krachten bundelen, klonk het.

De tweede partij, de centrum-rechtse Moderaterna, wil zijn vel echter duur verkopen en zegt dat Löfven afgestraft is. Partijleider Ulf Kristersson wil mogelijk zelf proberen premier te worden met gedoogsteun van de Zweden-Democraten.

Die Zweden-Democraten (SD), die kritisch staan tegenover het immigratiebeleid, roepen zichzelf, ondanks de kleiner dan verwachte stijging en de derde plaats, uit tot de grote winnaar van de verkiezingen. "Ik weet wie deze verkiezingen gewonnen hebben, het zijn de Zweden-Democraten", zei lijsttrekker Jimmie Åkesson gisterenavond aan zijn aanhangers. Volgens hem heeft zijn partij haar positie versterkt, meer zetels in het parlement gewonnen en zal ze de komende maanden en jaren niet meer te negeren zijn.

Zo zet de ruk naar rechts zich ook in Zweden door, zij het minder dan verwacht. Sinds de vluchtelingencrisis van 2015 heeft rechts zijn stempel gedrukt op bijna alle verkiezingen in Europa. 

Het succes van de SD past in het plaatje dat elders in Europa was te zien. Rechts-populistisch en extreemrechts trokken recent in Italië, Oostenrijk en Duitsland al veel kiezers door hun ideeën over de aanpak van de vluchtelingencrisis. Zweden kreeg in 2015 een toestroom van 160.000 immigranten, vooral Syriërs, te verwerken. Löfven slaagde er wel in die in te dammen maar werd daarvoor niet beloond. In slechts zes van de 28 EU-staten leiden klassieke centrumlinkse partijen de regering: in Roemenië, Portugal, Slovakije, Malta, Spanje en tot nu in Zweden. Nu moet de partij ook daar zware verliezen incasseren.

De Italiaanse vicepremier en minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini feliciteerde al zijn geestgenoten van de Zweden-Democraten. "Zweden, geboorteplaats van het mulitculturalisme en links model, heeft eindelijk gekozen voor verandering na jaren van ongecontroleerde immigratie", zei hij.