VS waarschuwen Internationaal Strafhof: doe geen onderzoek naar oorlogsmisdrijven in Afghanistan
De Verenigde Staten openen de aanval op het Internationaal Strafhof (ICC). In een fel getoonzette toespraak heeft Nationaal Veiligheidsadviseur John Bolton gedreigd met strafmaatregelen tegen de rechters en aanklagers van het in Den Haag gevestigde hof, indien zij een onderzoek openen naar oorlogsmisdrijven in Afghanistan. Zo’n onderzoek kan zich immers ook uitstrekken tot Amerikaanse militairen.
Uit de woorden van Bolton blijkt dat de aversie van Washington tegen het ICC veel verder strekt dan alleen de kwestie-Afghanistan. De regering-Trump moet helemaal niets van het strafhof hebben en wil er op geen enkele manier mee samenwerken. "We zullen geen hulp bieden aan het ICC", zei Bolton. "We zullen ons niet aansluiten. We zullen het ICC in zijn eentje laten sterven. Ten slotte is, in alle opzichten, het ICC voor ons al dood."
Fatou Bensouda, de aanklager van het strafhof, heeft de rechters vorig jaar toestemming gevraagd een onderzoek te openen naar in Afghanistan gepleegde misdrijven. Dat betreft onder andere martelingen, zo had zij al eerder duidelijk gemaakt. Vermoedelijk hebben ook Amerikaanse militairen zich daaraan schuldig gemaakt, in geheime verhoorcentra (‘black sites’), zoals die tussen 2003 en 2005 ook in andere landen werden gebruikt in de ‘war on terror’.
Bensouda kan in Afghanistan onderzoek doen omdat het land zich bij het ICC heeft aangesloten. De rechtsmacht betreft verdachten van welke nationaliteit dan ook, ook burgers van landen die geen lid zijn van het hof. De rechters hebben het voornemen van de aanklager nog in beraad, maar tot nu hebben zij alle voorstellen van de aanklagers voor onderzoek ingewilligd.
Bij wijze van sanctie zou Washington de aanklagers en rechters de toegang tot de VS kunnen ontzeggen. Hun banktegoeden kunnen bevroren worden, en ze zouden zelfs vervolgd kunnen worden door een Amerikaanse rechtbank.
The Hague Invasion Act
Bolton zei niets over het bevrijden van Amerikaanse verdachten uit het cellencomplex van het Internationaal Strafhof. In 2002 nam het Amerikaanse parlement een wet aan die de president toestemming geeft in het uiterste geval geweld te gebruiken om Amerikaanse militairen uit handen van het ICC te redden. De wet kreeg de bijnaam ‘The Hague Invasion Act’.
De Verenigde Staten hebben zich, anders dan vrijwel alle andere westerse landen, nooit aangesloten bij het ICC. Met name onder de Democratische president Barack Obama echter, werd een beleid gevoerd van ‘constructieve afzijdigheid’. De VS deden niets om het werk van het hof te frustreren en verleenden soms zelfs medewerking. Zo kon in 2005 de kwestie-Darfur door de VN Veiligheidsraad worden doorverwezen naar het ICC doordat de VS zich van stemming onthielden, nota bene onder president George W. Bush.
De Verenigde Staten hebben zich, anders dan vrijwel alle andere westerse landen, nooit aangesloten bij het ICC
Onder de regering-Trump zijn dergelijke stappen waarschijnlijk ondenkbaar. Het Witte Huis herbergt nu slechts uitgesproken vijanden van het ICC. John Bolton was destijds fel tegen de Darfur-verwijzing. Al ten tijde van de oprichting van het strafhof, twintig jaar geleden in Rome, was hij in het Republikeinse kamp de meest virulente tegenstander van deelname van de VS. Hij beweerde toen dat de voorstanders van het strafhof er in het geniep op uit waren de militaire macht van de VS te ondermijnen.
Die houding klonk door in de toespraak maandag van de Nationale Veiligheidsadviseur. De VS zullen "terugvechten" als het hof een onderzoek begint in Afghanistan. "We overwegen stappen in de Veiligheidsraad om de vergaande bevoegdheden van het ICC in te perken. Zo moet worden verzekerd dat het hof geen rechtsmacht heeft over Amerikanen of onderdanen van bondgenoten die het statuut van Rome niet hebben geratificeerd."