Europa grijpt opstandige Orbán bij het nekvel

Met 448 ja-stemmen, 197 neen-stemmen en 48 onthoudingen is de tweederdemeerderheid gehaald die nodig is voor het activeren van Artikel 7 van het Europees Verdrag. Dat voorziet in een zware strafprocedure, die in laatste instantie zelfs zou kunnen eindigen in het intrekken van het Hongaarse stemrecht in de Europese Unie.

De stemming is een overwinning voor Judith Sargentini, de Nederlandse Europarlementariër die een kritisch rapport over Hongarije opstelde en adviseerde "aan de noodrem" te trekken. Ze prijst de collega’s van de Europese Volkspartij (EVP) die haar gesteund hebben. In de EVP zitten de Europese christendemocraten, en ook de ­Fidesz-partij van Orbán. 

Pools veto

De Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken, Peter Szijjártó, noemt de uitslag de "kleinzielige wraak" van politici die pro-immigratie zijn. Het besluit is met bedrog tot stand gekomen, zegt hij. Volgens hem zijn de onthoudingen niet meegeteld. Fidesz wil wel in de EVP blijven, maar zal proberen haar van binnenuit te veranderen.

Ook Jean-Claude Juncker, de voorzitter van de Europese Commissie, is een EVP’er. Hij bracht in december vorig jaar Artikel 7 ook in stelling tegen de rechts-nationalistische regering van Polen, een bondgenoot van Orbán. De strafprocedures kunnen echter lang duren en het zijn de lidstaten die beslissen over de straf. Polen en Hongarije hebben al gezegd dat zij elkaar zullen beschermen met een veto.

Sancties?

Nu het Europees Parlement heeft geconcludeerd dat Hongarije systematisch de rechtsstaat ondermijnt, moeten de lidstaten in gesprek gaan met de regering van premier Orbán over de vermeende misstanden, en aanbevelingen doen. Er zit geen ­limiet aan de lengte van dit overleg. Trekt Orbán zich niets van de lidstaten aan – zoals tot nog toe – dan kunnen die het oordeel van het Parlement overnemen. Daarvoor is een meerderheid van vier vijfde van de lidstaten vereist; Hongarije stemt niet mee.

Volhardt Orbán ook daarna in zijn weigering om iets te veranderen, dan kunnen de lidstaten beslissen dat er sprake is van een ‘ernstige en voortdurende schending’ van de Europese grondslagen. Dat vereist unanimiteit van de lidstaten, en Hongarije stemt opnieuw niet mee. Er is geen deadline voor wanneer de lidstaten tot die stemming moeten overgaan.

Als de EU-landen Hongarije unaniem veroordelen, kunnen de lidstaten – met gekwalificeerde meerderheid, wederom zonder Hongarije – tot sancties besluiten: Hongarije het stemrecht in de EU ontnemen, verbieden vergaderingen bij te wonen, en zelfs een korting op de EU-subsidies is volgens juridische experts niet uitgesloten.

Leidt dit bij de Hongaarse regering tot respect voor de EU-waarden, dan kunnen de sancties worden ingetrokken als een gekwalificeerde meerderheid van de lidstaten dat steunt.

"Onverlicht nationalisme"

Juncker gaf gisteren zijn jaarlijkse State of the Union-speech, en deed daarin een dringend beroep op eenheid. "We moeten laten zien dat we de tegenstellingen tussen Noord en Zuid, Oost en West, links en rechts kunnen overwinnen." Alleen zo kunnen de Europeanen de externe en interne dreigingen het hoofd bieden.

Vele daarvan liet hij de revue passeren: de droogte en de bosbranden van deze zomer; de Amerikaanse president Donald Trump met zijn ontwrichtende aanpak; de migratiedruk op de grenzen; "derde landen" die proberen verkiezingen in Europa te manipuleren. En ook "het gif" van het "overdreven nationalisme". 

Toch nam Juncker niet één keer het woord ‘populisme’ in de mond. Wel had hij het meermaals over wat hij ziet als de dreiging van "onverlicht nationalisme", dat haat zaait tegen anderen. "Wie van Europa houdt, houdt van zijn naties. Wie van zijn natie houdt, houdt van Europa."