Jean-Claude Juncker: "Als je populisten volgt als traditionele partij, dan kiezen de mensen het origineel"
Jean-Claude Juncker is begonnen aan zijn laatste jaar als voorzitter van de Europese Commissie. Hij trad aan in november 2014. Wat volgden waren roerige jaren, met de opmars van het anti-Europese populisme en het besluit van Groot-Brittannië om als eerste lidstaat in de geschiedenis de Europese Unie te verlaten. Het gebeurde mede onder Junckers leiding. Hoe kon dat en rekent hij dat zichzelf aan? Dat is een van de vragen die aan hem worden gesteld door een groep van Europese journalisten, kort nadat hij zijn laatste volwaardige State of the Union heeft gehouden.
U sprak over het extreme nationalisme. In hoeverre is de EU daar zelf verantwoordelijk voor?
"Nou, dit is een vraag waarover ik me dag na dag het hoofd breek. Ik lees in sommige kranten dat de Europese Commissie zelf schuldig is aan deze ongelukkige ontwikkelingen. Ik ben niet van mening dat de Commissie nooit fouten maakt. Wij maken fouten. In onze voorstellen, retoriek en uitleg. Maar in het Europees parlement zei bijna iedereen dat de populisten sterker en sterker zouden worden als we de werkloosheid niet omlaag en de economische groei niet omhoog zouden krijgen. Dat is ons gelukt. Toch heeft het populisme aan kracht gewonnen. Waarom? Dat komt ook doordat een deel van de traditionele partijen argumenten van populisten overnemen, hen soms blind volgen en zelf populistisch worden. Als je populisten volgt, dan kiezen de mensen het origineel. Dat is geen verrassing."
U zei in uw eerste State of the Union in 2015 dat dit de Europese Commissie van de laatste kans was. De laatste mogelijkheid om de reputatie van de EU te verbeteren. Is niet helemaal gelukt.
"Ik wilde de relaties tussen de EU-lidstaten, de Commissie, het Europees parlement en de burgers verbeteren. We verminderden het aantal Europese regels, we brachten bezoeken aan nationale parlementen, we lanceerden de dialoog met de burgers. Volgende week doe ik er weer een in Oostenrijk. We leggen rekenschap af. We zijn dichter tot de burgers gekomen dan ooit. De laatste kans. Hadden we dat niet gedaan, dan hadden we nog meer steun verloren onder de Europese burgers."
Tijdens de vluchtelingencrisis maakte de Commissie zich sterk voor solidariteit. Het kwam met bindende quota voor het aantal mensen dat een land moest opnemen. Dat leidde tot verzet. Zou u dat nu anders doen?
"Eerlijk gezegd niet. De commissievoorstellen werden aanvaard door een meerderheid van de lidstaten. Sommige landen weigerden dat besluit uit te voeren, zoals Hongarije, Polen. Maar dat is geen geschil tussen hen en de Commissie. Dat is een debat tussen de regeringen. Dus nee. Ik zou dingen niet anders doen. Misschien wel de methoden die ik gebruikte. Onze voorstellen overvielen de landen die een, wat zij noemden, islamitische invasie vreesden."
Eenheid is onontbeerlijk wil Europa het vluchtelingenprobleem oplossen en een belangrijke wereldspeler zijn, zegt u. Maar hoe denkt u dat te bereiken?
"Daarvoor is beweging nodig aan beide kanten. Solidariteit blijft belangrijk. Zij die terughoudend zijn in het opnemen van migranten, moeten een bijdrage leveren aan parallel beleid. Zoals de vorming van een gemeenschappelijke grens- en kustwacht. Mag ik er ook aan herinneren dat de Midden- en Oost-Europese landen met de Commissie overeengekomen zijn meer geld te geven aan Afrika, vooral Libië. De leider van die beweging was Viktor Orbán."
Juncker wil maar zeggen. De 63-jarige Luxemburger oogt een beetje vermoeid, maar is goedgemutst. Hij zegt blij te zijn dat het Europees parlement een paar minuten eerder heeft besloten tot actie tegen de Hongaarse premier. Als hij parlementariër zou zijn geweest, had hij ook vóór gestemd. "Omdat extreemrechts en het populisme aan een enorme opmars bezig zijn, moeten de traditionele partijen opstaan tegen deze beweging. Met het oog op de Europese verkiezingen."