"Antidepressiva zijn een hulpmiddel, niet enkel een vijand"
Het is een positieve boodschap die Vlaams minister Sven Gatz meegaf met zijn getuigenis over zijn depressie en het gebruik van antidepressiva, zegt psychiater Hendrik Peuskens. In "Gert Late Night" op Vier vertelde Gatz over zijn depressie als zijn zwakke plek en hoe antidepressiva hem helpen om nieuwe dips te voorkomen. "Het is het verhaal hoe antidepressiva een bondgenoot kunnen zijn, en geen vijand."
In "Gert Late Night" op Vier sprak Vlaams minister van Media en Cultuur Sven Gatz (Open VLD) openlijk over de depressies waar hij al 20 jaar mee worstelt. Sinds enkele jaren neemt hij antidepressiva. Hij noemt het "zijn zwakke plek". "Je kan een te hoge cholesterol hebben, of last hebben van je hart. Bij mij is het de elektriciteit tussen de oren die kapot is. Ik heb ermee leren leven, na een aantal jaren, dat ik daarvoor elke dag een pilletje neem."
Gatz belandde in een depressie op zijn 30e en is er vatbaar voor gebleven. "Er zijn mensen die hun therapie, onder welke vorm dan ook, na verloop kunnen stopzetten en merken dat het over is, dat ze zich weer beter voelen. Er zijn ook mensen bij wie dat niet lukt. En bij wie een depressie ook makkelijker terugkeert", zegt Hendrik Peuskens, psychiater bij de Broeders Alexianen in Tienen, aan VRT NWS.
"In het algemeen zien we dat mensen die al eens met een depressie kampten, meer dan gemiddeld kans hebben om opnieuw in een depressie te belanden. En dan kan een 'onderhoudsbehandeling' nuttig zijn om een terugkeer te voorkomen."
Depressie, een cluster van moeilijkheden en oorzaken
Of je een depressie krijgt, en of je er vatbaar voor blijft nadien, hangt af van heel veel variabelen. "Het is altijd een cluster", omschrijft Peuskens het. "Zowel individuele elementen als elementen uit je omgeving spelen een rol. Je persoonlijkheid, je fysieke gezondheid, een inherente aanleg, maar ook dingen die gebeuren in je leven, in je omgeving."
"De laatste jaren gebeurt er veel onderzoek naar de chemische stoffen in de hersenen bij depressie en dan zie je dat de stress-systemen helemaal ontregeld worden. Als je dan gaat kijken naar wat daaronder zit, hoe dat komt, dat is ontbering, zowel geestelijk als fysiek. En vooral de elementen die onvoorspelbaar zijn, hebben een zware impact."
Er is ook sprake van een genetische component. "Dat onderzoek is volop aan de gang, en er zijn ook erfelijke factoren, zeker bij bijvoorbeeld bipolaire stoornis, maar er bestaat niet zoiets als één gen voor depressie", zegt Peuskens.
Therapie: wat werkt wel en wat niet, en wanneer?
Er zijn verschillende mogelijkheden om een depressie te bestrijden, legt Peuskes uit, en dat is niet alleen psychotherapie of medicatie. "Bij een lichte tot matige depressie zien we dat lichte inspanningen, sport, bewegen een gunstig effect kunnen hebben op herstel. Je geeft als het ware extra impulsen aan je stress-systeem, niet te veel, net genoeg om een start-stopsysteem in gang te brengen. Een restart, zegt maar."
"Psychotherapie kan verder gaan. Daar is het onder woorden brengen van problemen en moeilijkheden de factor. Dikwijls gaat het dan om vergeten of verborgen moeilijkheden, geheimen... Door erover te praten, kan je de angel eruit halen, kan dat opluchting brengen. Het heeft een chemische weerslag in onze hersenen als we met andere mensen kunnen spreken, stellen we vast, ook in "gewone gesprekken". Nog een voordeel is dat je technieken kan leren om om te gaan met die stressfactoren. Bij matige tot ernstige depressies zien we hier gunstige efecten."
Bij ernstige en terugkerende depressies kunnen antidepressiva echt helpen om te herstellen en je te behoeden voor terugval
En dan zijn er antidepressiva. Peuskens ziet ze de laatste jaren meer en meer in de taboesfeer belanden. "De eerste antidepressiva hadden zware bijwerkingen en werden enkel bij heel zware depressies voorgeschreven. Sinds de opkomst van Prozac is dat veranderd en is de drempel voor antidepressiva verlaagd."
"Het staat nu vooral in een slecht daglicht: antidepressiva worden te snel en te frequent voorgeschreven, het is de oplossing voor alles... Dat is het natuurlijk niet, bij een milde depressie helpen ze niet. Maar bij ernstige en bij terugkerende depressies is het net wel efficiënt. Ze kunnen echt helpen om te herstellen en om je te behoeden voor een terugval."
"Antidepressiva zijn een bondgenoot, geen vijand"
Gatz getuigde dat hij gesprekstherapie geprobeerd heeft, maar dat het voor hem geen effect had. Sinds 7 jaar neemt hij antidepressiva, iets wat hij lang heeft proberen te vermijden. Met zijn verhaal wil hij het stigma rond depressie én antidepressiva te doorbreken. Een goede zaak, vindt Peuskens.
"Dat een publiek figuur spreekt over depressie en het gebruik van antidepressiva, is behulpzaam. Iemand die zegt: ik had een depressie, ik blijf er vatbaar voor, ik heb hulplijnen ingeroepen die niet bleken te werken, ik neem nu antidepressiva en die helpen mij om niet terug weg te zakken. Het is de boodschap dat antidepressiva een bondgenoot kunnen zijn voor mensen met een chronische of terugkerende depressie."
"Ze zijn efficiënt, je hoeft ze niet te escaleren of op te drijven om hun effect te behouden. Het is een boodschap om ze te zien als hulpmiddel, en niet enkel als vijand. En dat is een boodschap die heel dikwijls verloren gaat."
Meer lezen?
Voor meer informatie over depressie en psychische problemen kunt u onder meer terecht op de website van Geestelijk Gezond Vlaanderen, een initiatief van de Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid (VVGG) en Te Gek?!.