Geneeskundige achtbanen en het effect van voodoo op je werk: dit zijn de winnaars van de Ig Nobelprijzen
Afgelopen nacht zijn de Ig Nobels uitgereikt, een knipoog naar de echte Nobelprijzen die vanaf volgende maand worden uitgedeeld. Tien merkwaardige onderzoeken kregen er een speciale vermelding. Zo weten we nu dat een ritje in de achtbaan kan helpen tegen nierstenen, dat je best met speeksel kan poetsen, en dat mensen even goed apen kunnen nadoen als dat apen mensen kunnen nadoen.
De Ig Nobelprijzen, opgevat als een parodie op de echte Nobelprijzen, belonen wetenschappers voor onderzoek "waar je eerst om moet lachen, maar waar je dan wel over gaat nadenken", aldus de organisatie. Elk jaar worden tijdens een ceremonie aan de universiteit van Harvard tien prijzen uitgereikt, in verschillende wetenschappelijke disciplines, die niet elk jaar hetzelfde zijn en waar soms enige wetenschappelijke creativiteit geldt.
De prijsuitreiking begint traditioneel met het gooien van papieren vliegtuigjes, en dat was dit jaar niet anders. Daarna was het aan winnaars van échte Nobelprijzen om trofeeën uit te delen. Stel je bij "trofee" overigens niet te veel voor: dat is een knutselwerkje.
Een overzicht van de winnaars
- Antropologie
Apen apen mensen na, of apen mensen apen na? Tomas Persson, Gabriela-Alina Sauciuc en Elainie Madsen concludeerden op basis van observaties in dierentuinen dat chimpansees mensen ongeveer even veel en even goed nadoen als dat mensen chimpansees nadoen.
Referentie: "Spontaneous Cross-Species Imitation in Interaction Between Chimpanzees and Zoo Visitors," Tomas Persson, Gabriela-Alina Sauciuc, and Elainie Madsen, Primates, vol. 59, no. 1, January 2018, pp 19–29. - Biologie
Sommeliers, zet jullie maar schrap voor flauwe grappenmakers. Paul Becher, Sebastien Lebreton, Erika Wallin, Erik Hedenstrom, Felipe Borrero-Echeverry, Marie Bengtsson, Volker Jorger en Peter Witzgall hebben namelijk vastgesteld dat wijnkenners op basis van geur de aanwezigheid van één enkele vlieg in een glas wijn kunnen detecteren.
Referentie: "The Scent of the Fly," Paul G. Becher, Sebastien Lebreton, Erika A. Wallin, Erik Hedenstrom, Felipe Borrero-Echeverry, Marie Bengtsson, Volker Jorger, and Peter Witzgall, bioRxiv, no. 20637, 2017. - Chemie
Is menselijk speeksel een geschikt middel om mee te poetsen? Het is de vraag waar Paula Romão, AdÃlia Alarcão en César Viana zich over bogen. Zeer zeker, vooral voor fragiele, geverfde oppervlakken op keramiek, en op goudblad. Als dat geen Ig Nobel waard is.
Referentie: "Human Saliva as a Cleaning Agent for Dirty Surfaces," by Paula M. S. Romão, AdÃlia M. Alarcão and César A.N. Viana, Studies in Conservation, vol. 35, 1990, pp. 153-155. - Economie
Boos op je baas? Dan is er dit onderzoek van Lindie Hanyu Liang, Douglas Brown, Huiwen Lian, Samuel Hanig, D. Lance Ferris en Lisa Keeping. Ze stelden vast dat het oplucht om je frustraties uit te werken op een voodoo-popje dat je baas voorstelt. Maar wel slechts tot op zekere hoogte, want op lange termijn blijkt het onderliggende probleem aanpakken toch effectiever.
Referentie: "Righting a Wrong: Retaliation on a Voodoo Doll Symbolizing an Abusive Supervisor Restores Justice," Lindie Hanyu Liang, Douglas J. Brown, Huiwen Lian, Samuel Hanig, D. Lance Ferris, and Lisa M. Keeping, The Leadership Quarterly, February 2018. - Geneeskunde
Rondjes draaien in de achtbaan, het helpt om van je nierstenen af te geraken. Marc Mitchell en David Wartinger werden voor hun onderzoek geïnspireerd door een patiënt die zei hoe een niersteen losgekomen was na een bezoek aan Walt Disney World. De artsen lieten de patiënt meerdere achtbanen uittesten, en het bleek ook echt te werken. De beste achtbanen zijn degene die "gewoon" op en neer gaan in plaats van de inzittenden door elkaar te schudden.Â
Referentie: "Validation of a Functional Pyelocalyceal Renal Model for the Evaluation of Renal Calculi Passage While Riding a Roller Coaster," Marc A. Mitchell, David D. Wartinger, The Journal of the American Osteopathic Association, vol. 116, October 2016, pp. 647-652. - Literatuur
Thea Blackler, Rafael Gomez, Vesna Popovic en M. Helen Thompson zijn bekroond voor het verrassende (?) inzicht dat de meeste mensen die ingewikkelde producten gebruiken, de handleiding niet lezen. De "RTFM" in de titel staat overigens voor "Read the field manual".
Referentie: "Life Is Too Short to RTFM: How Users Relate to Documentation and Excess Features in Consumer Products," Alethea L. Blackler, Rafael Gomez, Vesna Popovic and M. Helen Thompson, Interacting With Computers, vol. 28, no. 1, 2014, pp. 27-46. - Medische Educatie
Akira Horiuchi ontwikkelde een techniek om aan "zelf-colonoscopie" te doen, met andere woorden, zelf je eigen darmen te onderzoeken, met een kleine endoscoop. Volgens de wetenschapper bittere ernst. "Veel Japanners zijn bang voor een darmonderzoek en willen niet naar het ziekenhuis, wat leidt tot meer overlijdens door darmkanker. Ik wil dat onderzoek makkelijker en comfortabeler maken". Do try this at home.
Referentie: "Colonoscopy in the Sitting Position: Lessons Learned From Self-Colonoscopy by Using a Small-Caliber, Variable-Stiffness Colonoscope," Akira Horiuchi and Yoshiko Nakayama, Gastrointestinal Endoscopy, vol. 63, No. 1, 2006, pp. 119-20. - Nutritie
Een beetje luguber, maar toch interessant om te weten. James Cole berekende dat de calorie-inname bij een voedingspatroon gebaseerd op kannibalisme, significant lager is dan de calorie-inname bij de meeste andere "traditionele" voedingspatronen gebaseerd op vlees.
Referentie: "Assessing the Calorific Significance of Episodes of Human Cannibalism in the Paleolithic," James Cole, Scientific Reports, vol. 7, no. 44707, April 7, 2017. - Reproductieve geneeskunde
Werkt het mannelijk voortplantingsorgaan naar behoren? Dat kan je onderzoeken met postzegels. Dat deden alleszins John Barry, Bruce Blank en Michel Boileau. Een man met impotentie kreeg een strip postzegels om zijn penis gewikkeld voor hij naar bed ging. Waren ze de volgende ochtend losgescheurd? Dan had hij hoogstwaarschijnlijk een erectie gehad in zijn slaap.
Referentie: "Nocturnal Penile Tumescence Monitoring With Stamps," John M. Barry, Bruce Blank, Michael Boileau, Urology, vol. 15, 1980, pp. 171-172. - Vrede
Een groep Spaanse wetenschappers heeft ons misschien een stap dichter bij wereldvrede gebracht. Ze onderzochten methodes tegen verkeersagressie, meer bepaald de frequentie, de motivatie en de effecten van roepen en vloeken achter het stuur. Hun oplossing? beperk de stress en verhoog campagnes voor verkeersveiligheid.
Referentie: "Shouting and Cursing While Driving: Frequency, Reasons, Perceived Risk and Punishment," Francisco Alonso, Cristina Esteban, Andrea Serge and Maria-Luisa Ballestar, Journal of Sociology and Anthropology, vol. 1, no. 12017, pp. 1-7.
Referentie: "La Justicia en el Tráfico: Conocimiento y Valoración de la Población Española" ["Justice in Traffic: Knowledge and Valuation of the Spanish Population")], F. Alonso, J. SanmartÃn, C. Calatayud, C. Esteban, B. Alamar, and M. L. Ballestar, Cuadernos de Reflexión Attitudes, 2005.
Vliegtuigjes en "ik verveel mij"
De Ig Nobelprijzen werden in 1991 in het leven geroepen door de Amerikaanse wiskundige Marc Abrahams, ook de uitgever van het tijdschrift "The Annals of Improbable Research". "Ig Nobel" is niet alleen een woordgrapje op de naam van Alfred Nobel, het Engelse "ignoble" betekent zoiets als "gewoon", "van lage komaf", "niet extraordinair".
Niet alleen de prijzen zijn met een knippog opgevat, ook de ceremonie zelf. Zo mag het publiek dus met papieren vliegtuigjes gooien en worden winnende wetenschappers die langer dan 60 seconden spreken onderbroken door een 8-jarig meisje dat mag roepen dat ze zich verveelt.
Het lijkt allemaal om te lachen, maar toch heeft initiatiefnemer Mark Abrahams nobele bedoelingen (sic): "We hopen dat het mensen aanmoedigt om weer die gewoonte van kinderen aan te nemen: kijken naar dingen om je heen die je vreemd vindt, even stilstaan, even nadenken en je afvragen wat het betekent", liet hij optekenen in een interview.