Ook nu schuld van defecte microfoon? - Mark Van de Voorde

Mark Van de Voorde is publicist. Hij heeft als raadgever communicatie van twee christendemocratische premiers ervaring met debatten zoals die tussen Clinton en Trump.

Bij politiek Amerika staan de zenuwen gespannen voor het tweede presidentiële debat. Wie wordt de winnaar, Trump of Clinton? Het is immers een dubbeltje op zijn kant. It's a toss-up, zeggen ze ginds. We zullen dus moeten kijken. In het eerste debat (26 september) tussen beide presidentskandidaten had Clinton een beetje gewonnen en Trump een beetje verloren. Dat was kort samengevat de algemene analyse. Dus het kan nu het omgekeerde worden.

Of toch niet? Hoewel Trump op 26 september de overwinning meteen opeiste, had hij zijn verlies zelf erger ingeschat dan "een beetje". Hij had het immers over "een slechte microfoon" die hem ten dele was gevallen. En dat was misschien wel opzettelijk gebeurd, zei hij, want de media zijn toch tegen hem en het is niet de eerste keer dat hij wordt geboycot. Het argument van de kleine jongen die zijn verlies aanvoelt en dus roept: "Ze zijn tegen mij!"

Een defecte microfoon is de perfecte metafoor voor Trumps debatangst. Donald Trump gebruikt immers de microfoon als megafoon voor monologen vol emotie. In een debat functioneert de microfoon veel meer als telefoon voor dialogen met argumentatie. Trump is geen debater, want hij argumenteert niet. Dit is waarom Trump wellicht nooit een debat kan winnen, maar misschien wel verkiezingen.

Een debat is een boksmatch. Je moet niet alleen hoekstoten en uppercuts uitdelen maar ook afweren en opzij kunnen springen. En bovenal de eerste regel respecteren, niet onder de gordel slaan. Allemaal moeilijk voor de Republikeinse kandidaat. Trump is niet gemaakt voor de boksring.

Hij vecht als een straatjochie dat door zijn stoer gedrag en zijn grote mond op het schoolplein vriendjes verzamelt voor de aanval tegen de nerds, maar bij de eerste mep retour schreeuwt dat de anderen vals hebben gespeeld. Hoeveel keer had Trump in het eerste debat niet geroepen: "Not true! - Lies! - False!"? Dat doet hij nu wellicht weer.

Toegegeven, het eerste debat had vuiler kunnen zijn. Trump toonde zich van zijn beleefdste kant. Houterig beleefd weliswaar: toen hij bij de begroeting zijn tegenstreefster als "Secretary Clinton" aansprak, polste hij met schokkende armbewegingen Clinton over de juistheid van die titel. Een slecht geacteerd manoeuvre dat voorspelde: die schijn kan hij geen anderhalf uur ophouden.

Dat mocht hij ook niet. Met beleefd zijn verliest hij aanhangers. Beleefdheid maakt hem minder overtuigend voor zijn kiezers. Want wie beleefd is, moet kunnen luisteren. Luisteren naar andere meningen willen de Trumpfans niet.

Hun en Trumps gelijk is immers niet gestoeld op vaststellingen die je aanbrengt, maar op vooronderstellingen die je brult. De kans dat het nu ruwer wordt, is voorspelbaar.

Trump weet heel goed dat, als hij tirades inruilt voor debat, hij als outsider van het discussiërende en naar consensus zoekende establishment een insider dreigt te worden. Als hij nu al zijn toon mildert, wat zal hij dan doen als president, moeten zijn fervente aanhangers denken. Als hij nu al vriendelijk wordt voor zijn tegenstrever, hoe zou hij dan straks keihard blijven in onderhandelingen met het buitenland? Dit perceptierisico kon hij niet lopen. Dus schakelde hij snel over.

Niet alleen omdat zijn fans juichen bij zijn grofgebekte uitspraken, keerde hij terug naar zijn recht-voor-de-raapse parler-vrai, maar ook omdat hij niet anders kan. Zijn temperament is te hitsig. Dat maakte Trump uiterst kwetsbaar in het debat. Toen hij bij het eerste debat Clinton verweet niet het temperament te hebben om president te zijn, gebruikte hij het woord 'stamina', wat betekent: uithouding, incasseringsvermogen. Clinton glunderde. Wie bewees hier niet kalm te kunnen blijven?

Door zijn kalmte te verliezen begon Trump steeds onsamenhangender te praten. Tegenover een tegenstander met dossierkennis sloeg hij dan ook een mal figuur.

Het gebrek aan kennis had Trump proberen te camoufleren door de zelfzekere mededeling dat hij het niet nodig had gevonden zich goed voor te bereiden. Die truc werkte evenwel niet, omdat hij in een debat niet kan scoren met brallende retoriek en met zijn klassieke framing dat hij "de slimsten zal inzetten". Hij kwam zelf niet erg slim over. Trumps probleem is dat hij in debatten niet kan groeien.

Trump begon nochtans met een redelijk samenhangend betoog over jobs en belastingen, maar hij bracht daarbij geen enkele bewijsvoering aan ter staving van zijn cijfers. Hij beweerde wel, maar argumenteerde niet.

Dit gat was een open doek voor Clinton die met karrenvrachten onderzoek haar entree kon maken. Haar intellectuele sterkte voor debatten kan evenwel haar emotionele zwakte voor de verkiezingen zijn. Het volk stemt niet alleen met het verstand maar vooral met het gevoel, en dat weet Hillary Clinton veel minder aan te spreken.

Deskundigheid is in de Verenigde Staten al jaren - ook in Europa eigenlijk - verdacht en wordt navenant met argwaan beluisterd. Deskundigheid wordt, vreemd genoeg, niet vertrouwd. Dus Clinton ook niet. Niet dat Donald Trump veel vertrouwen inboezemt.

Men weet dat hij een sjoemelaar, een bedrieger en een leugenaar is, maar hij is 'onze' sjoemelaar, denkt men. Een opruier die de woede van de wantrouwende samenleving aanspreekt. Niet met waarvoor maar met waartegen hij is, zou Trump kunnen scoren. Tenzij nu het tweede en over tien dagen het derde debat het verstand boven de emotie kunnen tillen. Of wordt de schuldige alweer een defecte microfoon?