Moeten jonge keepers een helm op? "Zonder zou ik niet meer durven spelen"

Als voetbal oorlog is, dan verschijnt Ruï Boon (13) goed gewapend tussen de doelpalen van Excelsior Zedelgem. "Zonder mijn helm zou ik niet meer durven spelen", vertelt de jonge keeper. "Het zou voelen alsof er iets ontbreekt. Die helm is deel geworden van mijn uitrusting, net als mijn scheenbeschermers. Het geeft me zelfvertrouwen. Als ik mijn helm draag, dan denk ik niet meer aan dat ongeluk."

Drie jaar geleden is het intussen, dat ongeluk. Het was op een zaterdag, tijdens de wedstrijd Koekelare-Zedelgem. De match was een tiental minuten bezig, de stand 2-0. Al kan het ook 1-0 geweest zijn, dat is wat wazig. Papa Gunther: "Ik stond zoals altijd achter het doel. Ineens zag ik dat er een tegenstander helemaal alleen op Ruï afkwam. Het werd een een-op-eenduel. Toen hoorde ik een luide schreeuw. Ruï viel neer en bleef roerloos liggen. Normaal moet je als ouder aan de zijlijn blijven, maar toen ben ik puur op instinct over de balustrade gesprongen. Ik wist: dit is ernstig. Hij zag er niet uit: zijn mond vol bloed, een groot gat boven zijn lip. Hij had de knie van dat spelertje vlak in zijn gezicht gekregen."

Ruï kwam er met de schrik en tien hechtingen vanaf. "Wanneer kan ik terug in het doel staan?", vroeg hij nog op de spoedafdeling. Al hadden zijn ouders die keeperstrui liefst aan de haak gehangen. Gunther: "Wij dachten vooral: dit was nu nog 'maar' zijn gezicht. Zoiets herstelt. Maar wat als hij dit ooit voorheeft aan zijn schedel? Stel je voor dat hij hersenschade oploopt. Toen was het compromis: oké, hij mag het doel weer in, maar dan wel met helm. Sindsdien hoort die bij hem."

Koppig weigeren

Ruï is een van de weinige jonge keepers in ons land die een helm draagt. Zelfs zijn jongere broer, nochtans ook een doelman, weigert koppig. Voor ouders Sofie en Gunther is het een reden te meer om zich voluit achter de oproep van de Hersenstichting te scharen. Die roept de Nederlandse voetbalbond op om helmen verplicht te maken voor alle keepers tot 16 jaar. "Tot die leeftijd zijn de hersenen in ontwikkeling", duidt de vereniging in de Volkskrant. "Komt daarbij dat de nekspieren nog niet zijn volgroeid, waardoor de klappen minder goed opgevangen worden."

Het pleidooi komt er na een tragisch voorval op het veld bij onze noorderburen begin deze maand. Een dertienjarige keeper van MvR uit 's-Heerenberg raakte bewusteloos na een botsing met een tegenstander en overleed. Had een helm zijn dood kunnen voorkomen? Dat blijft koffiedik kijken. Feit is wel dat het ongeluk het debat over hoofdbescherming opnieuw heeft aangezwengeld. De Nederlandse voetbalbond, niet van zin om zich te laten leiden door "de emoties van het moment", houdt vooralsnog het been stijf.

Nochtans maakt de keepershelm, vervaardigd uit een zachte stof, met kleine pasjes zijn intrede in het Nederlandse jeugdvoetbal. Zoals bij de twintig jonge doelmannen van Unitas. Alle keepers tot 14 jaar spelen er al drie jaar lang met hoofdbescherming. Een beslissing van hun keeperstrainer, die zelf ooit tijdens een match knock-out ging na een kniestoot tegen zijn linkerslaap.

Het doel bewaken met een deksel op je pan, het doet denken aan de Tsjechische keeper Petr Cech, die momenteel bij Arsenal in Londen speelt. In 2006, toen nog bij stadsgenoot Chelsea, liep hij een zware schedelbreuk op, nadat hij de knie van een tegenspeler tegen zijn hoofd had gekregen. "Het is best wel cool om net als hij zo’n helm te dragen", vertelt Ruï Boon. “Spelers van de tegenpartij spreken me daar ook op aan: 'Hey, Petr Cech staat daar.' (lacht) Altijd als compliment."

Lees verder onder de foto

Groot risico?

Een keepershelm is geen spelbreker, verzekeren voorstanders. Moeten alle doelmannen in de dop dan het lichtend voorbeeld van Cech volgen? Ook bij ons zijn de meningen verdeeld. "Een keeper heeft geen ongevaarlijke job", meent Dirk Van Roost, diensthoofd neurochirurgie aan het UZ Gent. "Bij kinderen en adolescenten zijn de hersenen fragieler dan bij volwassenen. Ze zijn duidelijk gevoeliger voor hersenletsels en -schade. Hun brein kan ontwikkelingsachterstand oplopen, het kan de toekomst van zo’n jongere hypothekeren."

Maar, zo vergelijkt Van Roost, "toch is het gevaar op het voetbalveld helemaal niet zo groot als op de fiets. Fietsers lopen veel meer risico. Het hoeft niet eens om een aanrijding te gaan, een gewone valpartij kan al veel schade berokkenen. Ik zou de helmplicht liever eerst op onze weg voorrang zien krijgen."

Voetbal Vlaanderen, de Vlaamse vleugel van de Belgische Voetbalbond, voert momenteel 'geen beleid' over helmen, stelt technisch directeur en nationaal jeugdcoach Bob Browaeys. "We zijn waakzaam, maar zo’n verplichting dringt zich nu niet op. Bij elke contactsport heb je een zeker risico, en je hoopt natuurlijk dat er hier niet zulke drama's voorvallen. Maar als je mikt op fair play, dan kom je toch al een heel eind. Onze jonge spelers mogen een gezonde dosis agressie aan de dag leggen, maar het mag niet doorslaan. Aan het doel aanvaarden we niet dat de aanvaller ook nog eens met de voet vooruit in duel gaat. Daar zal de scheidsrechter altijd voor fluiten."

Bovendien, zo maakt Browaeys zich sterk, streeft Voetbal Vlaanderen naar een gediplomeerde jeugdtrainer voor elk ploegje. "In hun opleiding krijgen zij ook een cursus over hoe je veilig aan sport doet. Dat gaat dan niet alleen over jonge keepers die vervaarlijk naar een bal duiken, maar evengoed over verplaatsbare doelen die omver kunnen vallen. Je moet toch op alles voorbereid zijn."

Groeiend inzicht

Helemaal waar, knikt Christophe Deruwe, jeugdtrainer bij de 11- en 19-jarigen van Excelsior Zedelgem. Vlak voor elke match haakt hij netjes het doel vast, kwestie dat de keeper niet in de touwen hangt. En hij verwijdert scherpe voorwerpen van het veld, zoals steentjes of, godbetert, glas. Niet dat zijn keepers er al een dragen, maar voor een helm tot 16 jaar loopt hij wel warm. "Waarom tot die leeftijd? Vooral die kleine doelmannen hebben nog veel contact met de grond en met de voeten van tegenstanders. Die jonge gastjes duiken veel meer naar de bal, kunnen met hun hoofd tegen een scheenbeen of een doelpaal botsen. Dat maakt hen enorm kwetsbaar. Meer ervaren keepers, ouder dan 16 jaar, beseffen al meer dat ze de ballen ook uit de lucht kunnen plukken."

Ook spelinzicht en lichaamspositie groeien maar met de jaren, merkt Deruwe. "Als er een trap komt, dan weten iets oudere keepers perfect waar ze moeten staan. Als er een tegenstander op hen afkomt, dan kennen ze de trucjes om die te ontwijken. Maar sommige jonge spelers zouden er zonder nadenken knal tegenaan lopen."

Dan toch een helmplicht, als we het risico op hersenschade willen verlagen? Maar ook dat is soms makkelijker gezegd dan gedaan, zo blijkt. Vorig jaar bracht het vakblad Frontiers in Neurology 29 onderzoeken samen, bij 250.000 baseball- en softbalspelers. Slechts 7 procent van de spelers verschijnt gehelmd op het veld, ook al is dat door hun koepelfederatie opgelegd.

Nochtans, zo werpt jeugdtrainer Christophe Deruwe op: "Je zou zo’n keepershelm best aantrekkelijk kunnen maken, met de clubkleuren erop. Als je daarop inspeelt, kan het zelfs een hype worden." Bob Browaeys, verbonden aan Voetbal Vlaanderen, pikt in. “De keepershelm is niet verplicht, maar hij is natuurlijk evenmin verboden. En wie weet, wat brengt de toekomst? Hoe dan ook, het staat iedere ouder vrij."

Voor Gunther Boon, papa van Ruï, werd het een rondje googelen op zoek naar een keepershelm. In een online sportwinkel vond hij er een voor zo’n 70 à 80 euro, uit eigen zak betaald. "Het is jammer dat je het pas doet nadat er iets ergs gebeurt. Eerlijk gezegd, soms hoor ik die schreeuw nog. Tijdens een-op-eenduels houd ik telkens weer mijn adem in. In het begin kon ik er zelfs niet naar kijken, ik draaide me gewoon om."

Ruï: "(sust) Iedereen kan gerust zijn. Ik ben veilig zo. Onlangs had ik weer een gelijkaardige situatie voor. Ik dook naar de bal en kreeg een voet tegen mijn helm. Dat was een serieuze tik, maar ik voelde bijna geen pijn en liep zeker geen letsel op. Meer nog, de bal ging niet binnen. Ik kon een doelpunt verhinderen. (lacht)"