Groot-Brittannië is ontstaan door de botsing van niet twee maar drie oude landmassa's

Laurentia is een oude landmassa waartoe het grootste deel van Noord-Amerika behoorde, delen van Groenland en ook, wat hier relevant is, het noordwestelijk deel van Schotland.  Meer dan 400 miljoen jaar geleden kwam dat in botsing met Avalonia, een microcontinent waartoe Engeland en Wales behoorden, en zo werd Groot-Brittannië gevormd, zo gaat het klassieke verhaal. Nu blijkt echter ook Armorica daarbij een rol te hebben gespeeld, een microcontinent bestaande uit het huidige Bretagne, delen van Normandië en andere stukken van Frankrijk en het grootste deel van het Iberische schiereiland. 

Dat blijkt uit een studie van geologen van de Britse University of Plymouth, die uitgebreid de minerale eigenschappen van blootliggende rotsen doorheen Devon en Cornwall onderzocht hebben, en daarbij ontdekt hebben dat er een duidelijke scheidingslijn doorheen de twee graafschappen liep.

Alles ten noorden van die grens, het grootste deel van Devon en de noordelijkste punt van Cornwall, deelt zijn geologische wortels met de rest van Engeland en Wales, maar alles ten zuiden ervan, het zuidelijke deel van Devon en bijna geheel Cornwall, is geologisch verbonden met Frankrijk en de rest van het Europese vasteland. De scheidingslijn loopt van Camelford in het westen naar de monding van de Exe bij Exmouth in het oosten. 

"Dit is een volledig nieuwe manier van denken over hoe Brittannië gevormd werd", zei de hoofdauteur van de nieuwe studie, doctor Arjan Dijkstra. "Er werd altijd aangenomen dat de grens tussen Avalonia en Armorica in het  Kanaal lag, wat de natuurlijke scheidingslijn leek. Maar onze bevindingen tonen dat er een duidelijke geologische grens is die Cornwall en het zuiden van Devon van de rest van het VK scheidt, ook al is er geen fysieke lijn aan het oppervlak", zo zei hij in een mededeling van de universiteit. Dijkstra is docent magmatische petrologie, een specialist in stollingsgesteenten, aan de University of Plymouth.  

Volgens wetenschappers verklaren de bevindingen onder meer het feit dat tin en wolfraam veel voorkomen in het uiterste zuidwesten van Groot-Brittannië, twee metalen die ook in Bretagne en in andere delen van het Europese vasteland gevonden worden, maar die niet zo evident zijn in de rest van het Verenigd Koninkrijk. 

Voor het onderzoek bezochten doctor Dijkstra en master-student Callum Hatch 22 sites in de graafschappen Cornwall en Devon, die blootliggen na geologische gebeurtenissen, zoals ondergrondse vulkanische uitbarstingen. Die vonden plaats zo'n 300 miljoen jaar geleden, en brachten magma naar het aardoppervlak vanop dieptes tot 100 kilometer. 

De onderzoekers namen stalen van de rotsen op elke site, en onderwierpen die stalen in hun laboratorium aan een gedetailleerde chemische analyse met röntgenfluorescentiespectrometrie. Dat is een techniek om uit te zoeken welke chemische elementen er in een staal zitten door het te bestralen met röntgenstraling. 

De stalen werden daarna opgelost in zuur om een nog intensievere isotopische analyse uit te voeren, waarbij de onderzoekers nagingen wat het gehalte was van twee elementen - strontium en neodymium - in de stalen, om de volledige geschiedenis van de rotsen te achterhalen. 

De resultaten daarvan werden vervolgens vergeleken met eerdere studies die op andere plaatsen in het VK en op het Europese vasteland waren uitgevoerd, en daaruit bleek dus dat er een duidelijke scheidingslijn liep van Exemouth naar Camelford. 

"We hebben altijd geweten dat zo'n 10.000 jaar geleden je in staat zou geweest zijn om van Engeland naar Frankrijk te wandelen", zei Dijkstra, "maar onze bevindingen tonen dat miljoenen jaren daarvoor de band tussen de twee landen zelfs nog sterker moet geweest zijn. Het verklaart de enorme minerale rijkdom van het zuidwesten van Engeland, die tot hiertoe steeds een mysterie was, en biedt fascinerende nieuwe inzichten in de geologische geschiedenis van het VK."

De studie van Dijkstra en Hatch is gepubliceerd in "Nature Communications".