Vorige week nog gaf Vlaams minister van Cultuur Sven Gatz (Open VLD) toe dat hij al sinds zijn 44ste elke dag een pil neemt tegen een sluimerende depressie. Intussen al zeven jaar. De minister is absoluut niet alleen, zo tonen nieuwe cijfers van het Riziv. Maar liefst 1,19 miljoen Belgen hebben vorig jaar minstens één doosje antidepressiva afgehaald bij de apotheek. Voor het eerst sinds 2007 zijn dat er minder dan het jaar voordien (in 2016 waren er nog 1.202.040 patiënten). Tegelijk stijgt het totale aantal dag­dosissen wél nog steeds, tot boven de 325 miljoen. Eén ­patiënt nam de medicatie dus gemiddeld 270 dagen (zo’n ­negen maanden).

Nieuwe richtlijn

De twee evoluties lijken elkaar tegen te spreken, maar dat is niet per se zo, zegt hoogleraar en huisarts Jan De Lepeleire (KU Leuven). Hij is een van de auteurs van de nieuwste richtlijn voor huisartsen over hoe zij depressie correct kunnen behandelen. “In de richtlijn raden we dokters aan om lichte of matige depressieve symptomen beter te onderscheiden van ernstige depressies.” Er moet dus minder snel naar medicatie worden gegrepen. “Maar in de ernstige gevallen is medicatie wel degelijk nuttig. En dan moet de patiënt ze lang genoeg nemen.” Volgens de richtlijn tot zes maanden ná het verdwijnen van de symptomen. Of zelfs tot twee jaar voor wie ­eerder al langdurig zwaar in de put zat. “De cijfers lijken aan te ­tonen dat die regels nu beter worden nageleefd.”

Ook minister van Volks­gezondheid De Block reageert voorzichtig positief op de nieuwe cijfers. “We zijn er nog niet, maar hopelijk hebben we nu wel het keerpunt bereikt”, zegt De Block, die vier jaar geleden in het regeerakkoord liet op­nemen dat het gebruik van psychofarmaca (waaronder ­antidepressiva) moest dalen. “Onder meer dankzij verschillende campagnes zijn huis­artsen en andere zorgverleners steeds attenter voor deze problemen. We moeten echter blijven werken aan de kennis over de meest geschikte behandelingen. Psychofarmaca kunnen een plaats hebben, maar worden nu nog te vaak voorgeschreven.”

Verdrietpillen

Onder meer bij ouderen zou er een probleem zijn: het gebruik van antidepressiva neemt fors toe met de leeftijd. Bij 75-plussers gebruikt volgens oudere studies van het ­Riziv bijna een op de vier de medicatie. In rusthuizen zou volgens de CM zelfs veertig procent aan de ‘verdrietpillen’ zitten.

Sommige patiënten krijgen de medicatie ook langer dan nodig. Bijna 350.000 Belgen namen in 2017 het ­hele jaar door antidepressiva, zegt het Riziv. “Bij artsen én patiënten is de schrik soms nog te groot om te stoppen, terwijl dat vaak wel kan”, zegt De Lepeleire.

Vanaf volgend jaar terugbetaling psycholoog

Vanaf begin volgend jaar wordt een bezoek aan de psycholoog terugbetaald voor volwassenen met psychische aandoeningen zoals een depressie. Minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) schat zo 120.000 mensen per jaar te helpen. Zij betalen nog maar 11 euro in plaats van 50 euro of meer voor vier of acht sessies. Een alternatief voor medicatie, psychotherapie, wordt zo toegankelijker. Al gaat het maar om een eerste stap, aldus het kabinet-De Block. “We verwachten daardoor geen spectaculaire daling in het medicatiegebruik”, klinkt het. Artsenfederatie Domus Medica noemde de maatregel eerder al “een druppel op een hete plaat” omdat er veel meer mensen zijn die nood hebben aan begeleiding voor psychologische problemen.