Kan er een nieuwe financiële crisis losbarsten? Natuurlijk. Haast zeker zelfs
Paul De Grauwe is professor aan de London School of Economics. Zijn column verschijnt wekelijks.
Vorige week kreeg ik meermaals de vraag van journalisten voorgeschoteld: kan een financiële crisis, zoals die van tien jaar geleden, opnieuw losbarsten? Mijn antwoord was steevast: natuurlijk kan dat. Er komt haast zeker een nieuwe financiële crisis.
Laat mij duidelijk maken waarom ik daar zo zeker van ben. De geschiedenis van het kapitalisme is al honderden jaren een geschiedenis van booms and busts: periodes van hoogconjunctuur afgewisseld met periodes van neergang. Tijdens hoogconjunctuur heerst er optimisme en zelfs euforie. Dat leidt consumenten en bedrijven, op zoek naar gewin, ertoe om schulden aan te gaan en zo te profiteren van gunstige investeringsmogelijkheden.
De geschiedenis van het kapitalisme is al honderden jaren een geschiedenis van 'booms and busts'
In deze euforie spelen de banken, als ze vrij gelaten worden, een cruciale rol. Zij zijn het die leningen verschaffen aan gezinnen die een huis willen kopen en aan bedrijven die willen investeren. Wanneer de bankiers zelf euforisch zijn (wat waarschijnlijk is als iedereen dat is) promoten ze hun leningen, met het gevolg dat huishoudens en bedrijven steeds meer schuld aangaan.
Op een bepaalde dag komt er een wake-upcall: een bekend bedrijf of bank gaat failliet. Blijkt dat de euforie overtrokken was. De gemoederen slaan om van euforie naar pessimisme. Huishoudens en bedrijven ervaren dat in een neergaande conjunctuur hun schulden onbetaalbaar zijn geworden. Ze moeten meer sparen en activa verkopen. We komen terecht in een economische recessie.
In de periode na de Tweede Wereldoorlog tot de jaren 80 van de vorige eeuw werden de banken onderworpen aan grote controles. Dit was ook een periode van relatieve stabiliteit
De banken zijn de zwakke schakel in dit proces. Tijdens de hoogconjunctuur duwen ze de mensen leningen door het strottenhoofd en zijn ze de belangrijkste motor van de uitbundige schuldcreatie. Tijdens de recessie stoppen ze met kredietverschaffing of gaan ze overkop, en moeten ze door de overheid gered worden, met grote verliezen voor de belastingbetalers tot gevolg. In dat geval kan een normale recessie omgevormd worden tot een heuse economische implosie die miljoenen mensen treft. Banken die vrij gelaten worden, zullen dus de economische conjunctuur destabiliseren.
In de periode na de Tweede Wereldoorlog tot de jaren 80 van de vorige eeuw werden de banken onderworpen aan grote controles. Dit was ook een periode van relatieve stabiliteit en een afwezigheid van grote bankencrisissen. Maar dat was een unieke periode in de lange geschiedenis van het kapitalisme. Vanaf de jaren 80 werden de banken geleidelijk aan gedereguleerd. Dat was het moment waarop de banken in de westerse landen opnieuw hun historische rol van destabilisatoren van het kapitalisme zouden gaan spelen. Met als gevolg de grote bankencrisis van 2008.
Sinds 2008 werden de banken onderworpen aan meer controles. Maar fundamenteel is er eigenlijk niet zoveel veranderd
Sinds 2008 werden de banken onderworpen aan meer controles, hogere liquiditeitsratio’s en kapitaalratio’s, bijvoorbeeld. Maar fundamenteel is er eigenlijk niet zoveel veranderd. We staan ver van de controlesystemen van de periode 1950-80, die zo succesrijk waren in het vermijden van de instabiliteit die uitging van de banken. De relatieve vrijheid die banken vandaag genieten in het bepalen van de groei en de neergang van de kredietverschaffing zal vroeg of laat opnieuw tot de gekende cyclus van booms and busts leiden, en tot financiële crisissen.
Wat zou er moeten gebeuren om dit scenario te vermijden? Ten eerste zouden tijdens een hoogconjunctuur kwantitatieve limieten op de kredietverlening moeten gesteld worden, om te beletten dat al te veel bankkrediet de hoogconjunctuur aanwakkert.
Er is weinig kans dat de controle op de banken vandaag drastisch wordt aangescherpt. Integendeel
Ten tweede moeten banken verplicht worden veel meer eigen vermogen aan te houden dan vandaag het geval is. Eigen vermogen werkt als een buffer en beschermt de banken bij een neerwaartse beweging van de conjunctuur. Kapitaalratio’s zouden moeten opgetrokken worden tot tenminste 20 procent van het balanstotaal van de banken.
Ten derde zijn vele banken veel te groot, en zouden ze in kleinere stukken gekapt moeten worden. Grote banken zijn een maatschappelijk gevaar. Zij zijn too big to fail. Ze weten dat ze niet failliet kunnen gaan omdat de overheid hen in tijden van crisis recht zal houden. En dat leidt er toe dat ze veel te veel risico’s nemen.
Het zal niet lang meer duren tot onze banken ook gaan pleiten voor deregulering
Er is weinig kans dat de controle op de banken vandaag drastisch wordt aangescherpt. Integendeel. Vanuit Amerika is er al een politieke dynamiek aan de gang die de regulering van de banken afzwakt. Het zal niet lang meer duren tot onze banken ook gaan pleiten voor deregulering om het hoofd te bieden aan de concurrentie van de Amerikaanse banken.
Een nieuwe financiële crisis is dus een zekerheid. Wanneer die er zal komen, beste lezer, kan ik niet voorspellen.