De eerste postume expo over Raoul De Keyser in het S.M.A.K.: levenslust die het zwijgen oplegt
Weinig grote kunstenaars namen zo discreet een belangrijke positie in als Raoul De Keyser. In het S.M.A.K. vonden ze het dan ook tijd om zijn volledige werk voor de eerste keer na zijn dood te exposeren. "Waarom we het nu tentoonstellen?", vraagt de curator verbaasd. "Er is geen moment waarop het werk van De Keyser niet past."
"Waar zullen we beginnen? Hier, aan het einde, of bij het begin?", vraagt curator Martin Germann grappend. Rond ons liggen de schilderijen van De Keyser te wachten op hun plaats aan de muur; mannen in zwarte T-shirts, met boormachines en veiligheidsgordels, hangen ingetogen maar onder het gedreun van hun gereedschap, de De Keysers op.
"Ken je het werk van De Keyser eigenlijk wel?", vraagt Germann in zijn vriendelijke Duits goedbedoelend. Wel, het oeuvre van De Keyser lijkt bijna niet in zijn geheel te kennen– het kent vele gezichten, al komen dezelfde onderwerpen steeds terug. De fragmentarische ruimte, de dubbele lijn, het banale gebruiksvoorwerp. Ook de titel Oever komt vaak terug, voor werken die verschillende decennia uit elkaar liggen. Op die manier speelt hij met het begrip van een reeks – moet er in de regel iets worden herhaald om een geheel te kunnen vormen? Kortom: het gaat in de kunst van De Keyser altijd over de kunst zelf. Zijn werk heeft ons oog en onze taal niet nodig; het lijkt voor zich te spreken.
'De Keyser was niet geïnteresseerd in het grote verhaal. Hij wou dat we elk schilderij bekijken als een essay'
"Het is een kracht die vandaag de dag nog steeds vooral bij de kunsten hoort: de kracht van verstilling", vertelt Germann, zichtbaar genietend van de werken die hij uitkoos. "In een tijd waarin zo veel wordt gezegd en gesproken, is dat uniek. Het is bijna onmogelijk om met woorden rondom het werk te navigeren; en dat zou hij vast zelf ook niet hebben gewild."
Raoul De Keyser was zelf nochtans een man van het woord. Niet alleen werkte hij tot in de jaren 90 als administratief bediende bij de universiteit, hij was ook sportjournalist. Vanuit zijn bureau keek hij uit op een voetbalveld; het motief en de kleur van het gras, de krijtlijnen en de mazen van het net komen hier en daar terug in zijn werk. Het passionele groen op de schilderijen van de Keyser kan bijna enkel uit de tube van een toegewijde voetballiefhebber komen.
"We komen in de jaren 60 binnen in de directe omgeving van de schilder: we zien een tuin, een deurklink, een hondje", merkt Germann op in de eerste zaal. Net als de grote Roger Raveel is De Keyser afkomstig uit Deinze, en hij ging ook bij hem in de leer. "Zijn onmiddellijke zicht op de dingen van dichtbij was zijn vertrekpunt. We worden geconfronteerd met het leven van een familievader, de tent op de camping, de sokken op de voetbaltraining. En toch gaat het niet gewoon over de banaliteit. De Keyser was niet geïnteresseerd in 'het grote verhaal'. Hij wou dat we elk schilderij bekijken als een essay. Daarom gaf hij elk werk, hoe abstract het ook was, een heel concrete naam."
De Keyser wordt gezien als een van de meest discrete en bescheiden figuren uit de Belgische kunstgeschiedenis, en misschien is het net daarom dat hij vooral wordt geadoreerd door de Belgische kunstenaarsgemeenschap. Onder meer omdat zijn werk bij het grote publiek niet zo bekend is, en zijn werk eerder bekendstaat als art pour les artistes, werd het een vanzelfsprekendheid om deze tentoonstelling van meer dan 120 werken in het leven te roepen, vindt Philippe Van Cauteren, artistiek directeur van het S.M.A.K. "Hij is één van de belangrijkste naoorlogse schilders, die een grote invloed heeft gehad in binnen - en buitenland", vertelt hij. "Ik sloot ooit een catalogus af met zijn werk door te zeggen dat een schilder zoals hij kan denken zonder woorden. Lichte ernst of ernstige lichtheid, dat was Raoul ten voeten uit."
"Je vindt zijn werk radicaal? Dat is het ook", zegt Germann. "De Keyser is micro-anarchistisch, zijn werk is klein-radicaal. Hij is de man die in de zetel zijn krant leest en een glas wijn drinkt, en niet onnodig over zaken wil uitweiden. Maar tegelijk zit hij boordevol energie."
Er blijven aan het einde, nadat je doorheen de ruimtes in het S.M.A.K. en in het leven van De Keyser bent gewandeld, inderdaad weinig woorden over. De kleur is innemend, het beeld is krachtig – en deze beschrijving overbodig. Ons is nog nooit zo levenslustig het zwijgen opgelegd.
Raoul De Keyser, .oeuvre, van 22 september tot 27 januari in het S.M.A.K.