Kan je weten of je alzheimer gaat krijgen, en hoe kan je de ziekte voor zijn? 5 vragen en 5 antwoorden

Alzheimer is maar een van de vele vormen van dementie. Dementie staat dus niet noodzakelijk gelijk met alzheimer. Alzheimer is wel veruit de meest voorkomende vorm van dementie, verantwoordelijk voor zowat twee derde van het aantal gevallen. Andere vormen van dementie zijn parkinsondementie, of vasculaire dementie. Bij alzheimer ontstaan er ophopingen van een bepaald eiwit in de zenuwcellen van de hersenen, waardoor die minder goed gaan functioneren.   

Het is moeilijk om te weten of je later getroffen zal worden door alzheimer, want de ziekte is in de meeste gevallen niet erfelijk. Alzheimer treft in België tienduizenden mensen, meestal op latere leeftijd. Hoe ouder je wordt, hoe meer risico je hebt getroffen te worden.

"De hamvraag is: willen we het wel weten?", zegt Fons Wouters, ex-directeur van de dementiekliniek van het OCMW-Antwerpen. "Uit ervaring weet ik dat de meeste jongeren het graag zouden weten, maar voor bijvoorbeeld 50-plussers hoeft dat niet per se, want zelfs met een diagnose verandert er niets. Er bestaat immers geen behandeling."

Er bestaan wel signalen die wijzen op beginnende alzheimer, zoals wanneer het meer moeite kost om dingen te doen waar je je hoofd bij moet houden, of wanneer je dingen vergeet. Een ander signaal kan zijn dat je niet meer weet welke dag, maand of jaar het is, of waar je precies bent. Omdat we allemaal wel eens vergeetachtig zijn, zijn de symptomen in het begin soms niet duidelijk aanwezig.

Nee. Het is een ongeneeslijke ziekte. Het onderzoek naar een behandeling verloopt moeizaam, maar het goede nieuws is dat het heel wat helpt als je er snel bij bent.  Professor Dennis Selkoe, een van de wetenschappers die al lang zoeken naar een geneesmiddel om alzheimer te genezen, zei eerder dat hij "ervan overtuigd is dat we vooruitgang boeken". Maar zal de ziekte ooit genezen kunnen worden? Het blijft een heel groot vraagteken.

De huidige geneesmiddelen slagen er wel in om de achteruitgang van de patiënt af te remmen, vooral dan in de beginfase. Daarom is het belangrijk om er snel bij te zijn. De geneesmiddelen bestrijden wel de symptomen en niet de oorzaken, en hebben bijwerkingen.

Omdat een echt medicijn nog niet is gevonden, wordt er veel aandacht besteed aan het voorkomen van alzheimer. Kort samengevat: gezond leven kan de ziekte uitstellen of vertragen, of er zelfs voor zorgen dat je ze helemaal niet krijgt.

De uitdaging is dus: hoe hou ik mijn hersenen gezond? Dat kan door gezond te eten, want wat goed is voor hart- en bloedvaten, is dat ook voor de hersenen. Een gezonde lichaamsbeweging is ook goed, en het oefenen van het geheugen op middelbare leeftijd helpt ook. Alles wat concentratie en oefening vergt, is mooi meegenomen. Ook sociale contacten zijn belangrijk.

Rosanne Meandro, woordvoerster van de Canadese Alzheimer Society, pleit voor een goede cardiovasculaire gezondheid, meer beweging, een mediterraans dieet, stoppen met roken, veel sociale contacten en zo weinig mogelijk stress. "Ze zijn uiteraard goed voor onze gezondheid in het algemeen, maar helpen ook het risico op dementie te verkleinen."

Volgens een recent, grootschalig onderzoek dat in The Lancet verscheen, zou een derde van de gevallen van dementie in theorie vermeden kunnen worden, als we rekening houden met negen risicofactoren: vroegtijdig de school verlaten, zwaarlijvigheid, hoge bloeddruk, roken, diabetes, depressie, gebrek aan beweging, sociaal isolement en gehoorverlies.

Geheugenverlies kan onverwachte, gênante situaties met zich meebrengen. Familie of vrienden van patiënten moeten daar terdege rekening mee houden. Het is ook zinloos om vragen te stellen over dingen die de patiënt zich toch niet meer herinnert, want dat roept enkel irritatie op. Neem rustig de tijd voor een gesprek en werk met gebarentaal en oogcontact; hou er rekening mee dat het even kan duren voor er antwoord komt.

Tijdens een gesprek kan je gebruikmaken van hulpmiddelen zoals foto's van bekenden of vrienden, en ook lichamelijk contact of muziek kan helpen. Vandaag wordt overigens een app gelanceerd in dat verband. "Prisma" moet alzheimerpatiënten helpen om zich beter dingen te herinneren.

Afhankelijk van hoe ver de ziekte al gevorderd is, is het belangrijk om de patiënt tegen zichzelf te beschermen. Ramen en deuren dichthouden, om te voorkomen dat de patiënt gaat ronddwalen of zichzelf in gevaar brengt, bijvoorbeeld. In het algemeen geldt: probeer te voorkomen dat er ongelukjes gebeuren.

Voor de patiënt is het belangrijk dat hij of zij een zeer goede relatie ontwikkelt met zijn onmiddellijke omgeving. "Neem de anderen mee in je verhaal, zodat ze voor je kunnen zorgen op het moment dat je je autosleutels of bankkaart zal moeten afgeven", zegt Fons Wouters. "Die goede mantelzorg is uiterst belangrijk."