Informatienetwerk Antwerpen: criminologen zien potentieel, maar waarschuwen voor valkuilen

Dat De Morgen over een aanzienlijk aantal lezers moest beschikken, grapte Bart De Wever (N-VA) maandagmiddag bij de voorstelling van Shield, een online-informatieplatform waarover de krant kritisch had bericht. "Dat kunnen we afleiden aan de cyberaanval die de website van Shield vanochtend te verduren kreeg. Zodra hij werd gelanceerd, kwamen er per seconde 8.000 aanvragen binnen." De Antwerpse politie kreeg de aanval snel onder controle.

Via het zogenaamde schild kunnen bedrijven informatie delen met elkaar en met de politie. Ook scholen, vzw's en jongerenverenigingen mogen lid worden. Zij duiden binnen hun organisatie een persoon aan die via een login toegang krijgt tot het netwerk. "Maar het is niet de bedoeling dat andere burgers ook bij dit netwerk aankloppen", benadrukt de Antwerpse politie. Zij volgen nog steeds de klassieke kanalen.

In de eerste plaats wordt Shield ingezet in de strijd tegen terreur. "Risicovolle, verdachte of gevaarlijke situaties kunnen dankzij deze samenwerking sneller gedetecteerd worden", aldus de politie. Antwerpen is de eerste stad buiten de Verenigde Staten die het systeem uit New York overneemt.

WhatsApp

Helemaal nieuw is het principe echter niet, want sinds de jaren 90 bestaan er al buurtinformatienetwerken of BIN's waarin burgers en politie tips uitwisselen, bijvoorbeeld over een verdachte auto in de wijk. "Met wisselend succes", zegt Wim Hardyns, professor criminologie aan de UGent. "De BIN's kregen al gauw een slecht imago omdat sommige groepjes het heft in eigen handen namen."

De laatste jaren duiken op WhatsApp en Facebook groepjes op die de oude BIN's vervangen. Het fenomeen komt overgewaaid uit Nederland en Groot-Brittannië, zegt Hardyns. "Wijken hebben hun eigen chatgroep waar inwoners vrijwillig lid van worden. Zeer efficiënt, maar het risico is wel dat de politie er totaal niet bij betrokken is."

Jelle Janssens, docent strafrecht en criminologie (UGent), ziet een gelijkaardig gevaar bij de WIN's of winkelinformatienetwerken. Daarin delen winkels gegevens over potentiële overtredingen en daders. "Bijvoorbeeld camerabeelden van diefstallen, ook als dat niet helemaal legaal is", zegt Janssens. "In het ergste geval komen die filmpjes ook terecht op sociale media."

De oplossing schuilt volgens sommige criminologen in de apps die nu overal in Vlaanderen opduiken. Via die apps kunnen burgers eenvoudig en snel informatie doorspelen aan de politie. Over zwerfvuil, bijvoorbeeld. De politie laat via de app weten of het probleem werd aangepakt.

Capaciteit

BIN's, WIN's, Apps of Shields: het zijn allemaal vormen van burgerparticipatie die volgens de criminologen hun meerwaarde bewijzen. "In het verleden kregen zij soms een slecht imago. Maar ik heb er persoonlijk geen probleem mee. Uiteindelijk doen ze hetzelfde als iemand die op straat zijn wijkagent aanspreekt", zegt Janssens.

Ook Sofie De Kimpe, professor criminologie aan de VUB, is voorstander van de burgerparticipatie. Tegelijk waarschuwt dat ze dat minderheden ook hun stem in het veiligheidsbeleid moeten kunnen laten horen. "Niet alleen mensen die hun weg naar de politie sowieso al vinden", zegt ze.

Op de vraag of Antwerpen kan leren uit de voorbeelden, verwijzen de criminologen allemaal naar de werklast. "De politie houdt er best rekening mee dat de informatie die ze krijgt niet altijd even betrouwbaar is. Ze zal dus veel middelen moeten inzetten om die binnenkomende informatie te checken", zegt Janssens.

Antwerps korpschef Serge Muyters zei bij de presentatie van het informatienetwerk dat de dienst Intel voldoende capaciteit heeft om de meldingen te verwerken. Burgemeester De Wever benadrukte ook dat het netwerk niet ten koste gaat van het aantal wijkagenten. De oppositie sprak van een daling.