'Een donderslag bij heldere hemel.' Zo omschreef minister Marghem maandag de aankondiging van Electrabel dat de kerncentrales Tihange 3 en 2 niet zouden heropstarten in september en oktober, maar pas in maart en juni volgend jaar. Daardoor zal in november enkel Doel 3 draaien.

'Electrabel heeft een grote verantwoordelijkheid. We gingen er van uit dat de kerncentrales deel zouden uitmaken van het nucleaire park, maar van de ene dag op de andere blijkt dat niet zo te zijn. Dat is extreem cho­que­rend', legde de minister uit.

'De regering vindt dat de aansprakelijkheid van Electrabel, dat instaat voor 54 procent van de elektriciteitsproductie, in het vizier komt.' Het gaat niet enkel over de onbeschikbaarheid van de kerncentrales, maar ook over de impact op de factuur van de verbruikers met een variabel contract, en in mindere mate ook met een vast contract.

'Onaanvaardbare situatie'

Daarom wordt met juristen onderzocht hoe de regering met deze 'onaanvaardbare' situatie zal omgaan. Netbeheerder Elia zal daarvoor met technische vragen bij het energiebedrijf gaan aankloppen. 'Niemand had deze situatie verwacht', benadrukte Marghem. Overigens zullen er in december ook maar twee centrales draaien.

Toch wil Marghem 'geen paniekvoetbal' spelen. 'We zijn vandaag 24 september, de meteorologische winter gaat op 1 november van start. We hebben dus nog enkele weken om oplossingen te zoeken met de verschillende spelers', aldus de minister. Het heeft volgens haar dan ook geen zin nu al het publiek te sensibiliseren. 'Vorig jaar waren we ook niet ver verwijderd van de activering van het afschakelplan, maar het heeft geen zin daar twee maanden of zes weken op voorhand over te praten. Ik roep iedereen op er kalm, sereen en factueel naar te kijken.'

Overleg met buitenland

Bedoeling is dus de komende dagen en weken met de bevoegde instanties te overleggen. 'Indien er geen concrete oplossingen komen, dan zullen we de middelen gebruiken die voorhanden zijn', aldus Marghem. Er is het afschakelplan, maar de minister opperde dat ook de stroomcentrale in Vilvoorde in beeld kan komen. Ze zal bovendien met haar collega's in Nederland, Frankrijk en Duitsland bekijken wat er mogelijk op het vlak van interconnectiviteit.

Over concrete maatregelen om een stroomtekort op te vangen, wordt de komende dagen nog verder rond de tafel gezeten. Woensdagmorgen staat een bijeenkomst gepland van de bevoegde Kamercommissie met een gedachtewisseling over de bevoorradingszekerheid. Daarop zullen de minister, Elia en Electrabel aanwezig zijn.

Een woordvoerster van Electrabel benadrukt intussen dat het 'steeds in alle transparantie gecommuniceerd heeft'. 'Na de eerste vaststellingen van betondegradatie aan Doel 3 in oktober 2017 hebben we onmiddellijk laten weten dat we ook de andere eenheden zouden inspecteren. Voor een heropstart hebben we ook groen licht nodig van het FANC', aldus de woordvoerster.

'Nucleaire veiligheid is onze prioriteit. Het is onze verantwoordelijkheid om de eenheden in alle veiligheid uit te baten onder toezicht van het FANC. Dat is onze rol, en die is duidelijk.'

'Falend energiebeleid'

Het mogelijke stroomtekort in november, wanneer zes van onze zeven kernreactoren niet zullen werken, verhit sinds afgelopen weekend de politieke gemoederen. Voor Groen en SP.A bijvoorbeeld wijst dit op een falend energiebeleid. Maar ook de meerderheid is kritisch voor minister Marghem.

Zo heeft de N-VA vragen bij de beslissing van Marghem, eerder deze maand, om geen strategische reserve achter de hand te houden. De minister deed dit omdat netbeheerder Elia – op gezag van producent Engie Electrabel – had laten weten dat er voldoende elektriciteitsproductie zou zijn. Maar goed twee weken later bleek dat enkele centrales dicht moeten wegens betonrot.

N-VA en Open VLD streng

N-VA-energiespecialist Bert Wollants had het op de VRT over ‘overmacht’, maar tegelijkertijd stelde hij ook: ‘Als de situatie beter was opgevolgd, hadden we misschien een betere spreiding van de onderhoudswerkzaamheden aan de centrales kunnen krijgen'.

Hij verwijt Marghem ook dat ze niet snel genoeg werk heeft gemaakt van nieuwe gascentrales die de kernreactoren moeten vervangen.

Open VLD is nog strenger. De partij vraagt zekerheid over de energiebevoorrading de komende winter, en wil daarbij absoluut geen enkel risico lopen. 'Mensen en bedrijven moeten gerust de winter kunnen ingaan', zegt Open VLD-voorzitter Gwendolyn Rutten. 'Daarom eisen we dat federaal minister van Energie Marie-Christine Marghem onmiddellijk een strategische reserve aanlegt om de energiebevoorrading deze winter te verzekeren.'

Opmerkelijk: als er onvoldoende stroom is, treedt het afschakelplan in werking. Volgens dat plan is Aarschot een van de eerste gemeenten die zou worden getroffen. Aarschot is de gemeente waar Gwendolyn Rutten straks wil burgemeester worden.

Marghem zit vandaag samen met Elia en Engie Electrabel voor crisisoverleg. Precies die strategische reserve staat op de agenda. Allicht krijgt Open VLD straks wat de partij vraagt.

Wat is de strategische reserve?

De strategische reserve kun je ook wel een noodreserve noemen. Het gaat om niet-werkende Belgische elektriciteitscentrales die alleen ingeschakeld worden als er een reëel gevaar is op een tekort of een krapte aan stroom om in ons land het licht aan te houden. De aanleg van zo’n strategische reserve is een beslissing van de overheid. Het hoogspanningsbedrijf Elia activeert deze reserve wanneer het op korte termijn een schaarste vaststelt.

Voor de winter 2014-2015 werd voor het eerst een strategische reserve aangelegd.

Aanvankelijk was het trouwens goed nieuws dat er geen stroomreserve nodig was. Stroomverbruikers moeten dan immers geen toeslag op hun factuur betalen voor die strategische reserve. Voor gezinnen ging het de voorbije jaren om enkele euro’s per jaar.