Longkankerscreening met CT-scan kan duizenden sterfgevallen voorkomen
Het Nederlands-Belgische proefbevolkingsonderzoek naar longkanker - het Nelsononderzoek - bij 16.000 vrijwilligers toont aan dat longkanker dankzij screening met een CT-scan in een veel vroeger stadium kan worden ontdekt. Dat verhoogt de kans op genezing aanzienlijk en verlaagt de kans om te overlijden aan de ziekte met bijna 26 procent. De onderzoekers vragen dat een screening voor longkanker zou snel mogelijk zou worden georganiseerd, zoals dat nu al het geval is voor borst- baarmoederhals- en colonkanker.
In drie regio’s in Nederland en in de regio Leuven in België werden in de periode 2003-2006 ruim 600.000 mensen in de leeftijdsgroep tussen 50 en 74 aangeschreven via de bevolkingsregisters. Zij kregen vragen over hun gezondheid. Bij ruim 30.000 personen van deze groep werd op basis van hun antwoorden geschat dat zij een verhoogd risico op longkanker hadden. Zij werden uitgenodigd om mee te doen aan het proefbevolkingsonderzoek. 16.000 personen reageerden positief, onder hen ook bijna 7.000 personen die in de 10 jaar voor de start van de studie waren gestopt met roken.
De helft van de deelnemers (de screengroep) kreeg een screening door middel van vier CT-scans aangeboden. Tussen die CT-scans zat een tijdsverschil van achtereenvolgens 1, 2 en 2,5 jaar. De andere helft (de controlegroep) kreeg geen CT-scan. Er was toen immers nog geen bewijs dat deelnemers van deze vroege opsporing voordeel zouden ondervinden. De scans werden gemaakt in het Spaarne Ziekenhuis te Haarlem, in het Universitair Medisch Centrum (UMC) Utrecht, in het UMC Groningen en in het UZ Leuven.
CT-scan helpt bij vroegtijdig herkennen longkanker
Na 10 jaar werd bij 443 personen uit de screengroep longkanker ontdekt, terwijl in de controlegroep bij 394 personen longkanker aan het licht kwam, meestal naar aanleiding van klachten.
In die controlegroep werd bij bijna 50 procent kanker in het meest ongunstige en ongeneeslijke stadium (IV) gevonden, terwijl dat in de gescreende groep slechts bij 10 procent het geval was. De CT-scan kon dus jaren eerder een belangrijk vlekje in de longen als longkanker aanduiden en zo de behandeling vroeg laten opstarten.
Na 10 jaar waren in de controlegroep 214 mannen overleden aan longkanker tegenover 157 mannen in de screengroep: een verschil van 26 procent. Opmerkelijk was dat onder de kleinere groep vrouwen die deelnam, het verschil in sterftecijfer nog groter was, rond de 40 tot 60 procent namelijk.
Veel gezondheidswinst
“Een resultaat van wereldklasse”, zegt professor Harry de Koning van de afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg van het Erasmus MC in Rotterdam en de hoofdonderzoeker van de NELSON-studie.
Er is tot nu toe slechts één grote studie in de Verenigde Staten die heeft aangetoond dat een CT-scan de sterfte aan longkanker omlaag kan brengen en daarmee beter is dan het maken van een ouderwetse longfoto. Maar in die studie werd maar liefst bijna 25 procent van de gescreende personen eerst voor een vervolgonderzoek doorgestuurd naar het ziekenhuis. In de NELSON-studie werd slechts 2,3 procent van de deelnemers na een CT-scan doorgestuurd. Dit omdat de radiologen op basis van het volume en de groeisnelheid van vlekjes in de longen schatten welke personen een heel hoge kans op longkanker hadden.
“Een relatief nieuwe techniek, die onrust voorkomt en geld bespaart,” zo zegt de Koning in een persmededeling. “We zijn nu de eerste en vermoedelijk enige studie die aantoont dat dit innovatieve maar strenge beleid ook veel gezondheidswinst oplevert, en zelfs meer dan in de Amerikaanse studie was vastgesteld. Stoppen met roken, of er helemaal niet mee beginnen, blijft een topprioriteit. Maar met longkankerscreening zijn jaarlijks duizenden volwassenen geholpen, ook zij die netjes al jaren met roken gestopt zijn, maar nog steeds veel risico lopen.”
Voor wie nooit of relatief weinig gerookt hebt, heeft dit onderzoek geen nut want dan loopt men hoe dan ook weinig risico.
Screening longkanker dringt zich op
“In België is longkanker nog steeds de meest frequente oorzaak van kankersterfte”, zegt professor dokter Kristiaan Nackaerts van de dienst pneumologie van het UZ Leuven, die het onderzoek in Leuven coördineerde. “De belangrijkste reden is de laattijdige diagnose, omdat de ziekte in een vroegtijdig stadium vaak geen symptomen geeft. Screening voor longkanker met een lage-dosis-CT-scan van de longen leidt tot een vroegere diagnose en een bewezen betekenisvolle afname van de longkankersterfte.”
Op basis van deze NELSON-studieresultaten zou de screening voor longkanker dan ook zo snel mogelijk moeten worden georganiseerd, zoals dit al gebeurt voor borst-, baarmoederhals- en colonkanker.
“De longkankerscreening moet idealiter wel volgens het NELSON-protocol worden gepland, uitgevoerd en opgevolgd,” zo stelt professor Nackaerts. “Praktisch houdt dat in dat dezelfde methodiek wordt gebruikt voor de selectie van de te screenen rokers, voor het uitvoeren van de CT-scans (de lage-dosis-techniek), voor het aflezen van de gemaakte CT-scans (het beoordelen, het classificeren van longnodulen en het gebruiken van een screeningdatabank van longnodulen) en ook voor de aanpak van longnodulen die als erg verdacht worden bestempeld tijdens screening.”
De resultaten van het NELSON-onderzoek werden vandaag voorgesteld op het Wereld Longkanker Congres in Toronto in Canada.