In een open brief zeggen 36 Afrika-specialisten dat ons land de voorwerpen moet teruggeven die het tijdens de koloniale periode uit Afrika haalde. Vaak zijn die werken verworven door diefstal of plundering.

• Lees ook: Kan België ook gestolen kunst van Frankrijk terugkrijgen?

Volgens de ondertekenaars bevindt meer dan 90 procent van de Afrikaanse klassieke kunstwerken zich buiten Afrika. Ze schitteren in musea als het British Museum (Londen), het Musée du Quai Branly (Parijs) en het AfricaMuseum in Tervuren. Aangenomen wordt dat zich zowat 500.000 stukken van Afrikaanse origine in Europa bevinden. Daarvan heeft Tervuren er ongeveer 120.000.De briefschrijvers zetten hun schouders onder de inspanningen van de ngo Cran (Conseil représentatif des associations noires). Die kreeg recent gehoor in een aantal landen. Zo gaf Duitsland menselijke resten terug aan Namibië. Engeland overweegt om een pakket kunstvoorwerpen terug te geven. Vlak na zijn aanstelling beloofde de Franse president Emmanuel Macron om vijfduizend voorwerpen terug te geven aan Benin. Die overdracht is nog steeds in voorbereiding.Nu restitutie internationaal op de agenda staat, mag België niet achterblijven, stellen de briefschrijvers. Ze grijpen de heropening van het Africa­Museum aan om de kwestie op de agenda te zetten. Ze eisen de teruggave van objecten, herstelbetalingen en een moratorium op de heropening van het AfricaMuseum. HerstelbetalingenMinister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR) vindt de opening van het museum een belangrijk moment voor het Afrikaans erfgoed. ‘De opening staat in het teken van uitwisseling en Afrikaanse betrokkenheid. Het gaat om meer dan alleen eigendom, het is belangrijk dat de Afrikanen toegang tot dit erfgoed hebben. Fysieke teruggave is maar één van de mogelijkheden. Het proces moet met open blik gebeuren.’De briefschrijvers vragen dat de staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid, Zuhal Demir (N-VA), afstand neemt van eigendommen uit plundering en diefstal. Zij heeft de voogdij over het AfricaMuseum en het Museum voor Natuurwetenschappen, waar zich meerdere schedels bevinden (zie inzet). Stukken uit de collectie van de federale overheid zijn ‘onvervreemdbaar’. Er is een parlementaire beslissing nodig om ze vrij te maken. Demir zegt de emotie over de herkomst van sommige objecten te begrijpen. ‘Het is een belangrijk debat dat wetenschappelijk onderbouwd moet worden. Daarom heb ik een federale werkgroep opgericht, die moet bekijken of teruggave wenselijk is en of daar wetgevende stappen voor nodig zijn.’Er is vaak aangevoerd dat een teruggave weinig zin heeft, want dat veel Afrikaanse landen geen geschikte plaatsen hebben om de collecties te herbergen. Voor Kinshasa vervalt dat argument straks. Zuid-Korea investeert er in een kunstmuseum.‘Als dat museum klaar is, willen we zeker helpen’, zegt Guido Gryseels, directeur van het AfricaMuseum. ‘We kunnen bruiklenen geven, reizende tentoonstellingen maken en digitale archiefstukken ter beschikking stellen. Landen als Ghana, Kenia, Ivoorkust en Senegal hebben een behoorlijke infrastructuur. Andere niet. Daarom bekijk ik liever land per land wat de vraag is. Het valt me op dat er bij de briefschrijvers maar één Congolees zit. De vraag is wie onze gesprekspartner is. De dia­spora? Ik denk eerder dat het land in kwestie moet aangeven wat er terug moet en wat niet.’Een moratorium op de opening van zijn museum vindt Gryseels vergezocht. ‘Ik voel me weinig aangesproken. In dit debat is ons museum bij de verst gevorderde. Als je officiële excuses vraagt, vloeit daaruit voort dat er herstelbetalingen volgen. Die zouden tientallen miljarden bedragen. Dat is weinig realistisch.’