"Plagiaat" van "De slimste mens" legt de foute concurrentie bloot

't Is gebeurd – plagiaat allicht. De populairste quiz ter wereld kondigt zijn kandidaten al eens graag op een originele manier aan. Dit jaar is het concept een soort spacey game waarin de kandidaten als game characters voorgesteld worden. Leuk idee, ware het niet dat een dergelijk concept zeer veel en gedetailleerd nichewerk vraagt van de juiste mensen.

Als het creatief team van het mediabedrijf SBS (onder meer Vier) een beetje bij de pinken is, dan weten ze dat ze – als ze het goed willen doen – hiervoor best iemand inhuren die gespecialiseerd is, zoals een freelance "concept artist". Concept art is een niche van illustratie die vaak de eerste fases van een bepaalde game of film uitschetst, waarin de ideeën worden omgezet naar stand-alone tekeningen die uiteindelijk een eindresultaat bepalen.

Zulke kunstenaars zijn steengoed, werken in een harde industrie en investeren vaak hun hele leven(sstijl) om prachtig werk te maken. 

Als freelance illustrator analyseer ik al eens graag hoe beelden tot stand gekomen zijn. Je ziet duidelijk dat vooral de hoofden van de kandidaten geplakt zijn, maar dat de kostuums voornamelijk uit één deel bestaan.

Ik ging ervan uit dat de uniformen door een illustrator/concept artiest gemaakt werden en vermoedelijk door post-productie in Photoshop de hoofden er werden opgeplakt. Niet de allerbeste manier om het te doen, maar je kan een grote commerciële quiz al wel eens één en ander vergeven. Veel, maar geen plagiaat.

Vaak moet er een duidelijk concept kunnen blijken uit campagnebeelden maar is er geen tijd of budget om dat ook door juiste professionele mensen en artiesten te laten doen. Tegenwoordig kan iedereen die Photoshop kan opendoen zich graficus noemen.

Waar een goede illustratie of visual zo goed in is, is juist het feit dat je niet kan zien dat er Photoshop bij te pas gekomen is. Vanaf dat je merkt dat dit wél het geval is, ga je immers vermoeden dat er gegaan werd voor een goedkopere (en minder kwalitatieve) oplossing. En dat is vaak ook helemaal niet erg omdat een groot publiek het dus nooit zal merken. Het doelpubliek van "De slimste mens" is immers niet de grafische wereld maar mensen die er nooit mee bezig zijn om campagnebeelden te analyseren.

Maar wanneer het gaat over een quiz met een omvang als deze, kan je al wel eens snel door de mand vallen. In dit geval bij de concept artists zélf bijvoorbeeld – die elkaars werk door en door kennen.

Jens Claessens, "concept artist",  bracht het ongenoegen over dit vermoedelijke plagiaat met een tweet aan het rollen. Hij zit in mijn netwerk als oud-student van Sint Lucas Antwerpen en ontdekte het snel doordat er een aantal andere artiesten uit zijn eigen netwerk nattigheid begonnen te voelen.

Al snel bleek dat werk van maar liefst 5 van zijn vrienden en in totaal waarschijnlijk 30 artiesten overgenomen werd. Vaak is hun werk allemaal op dezelfde portfoliosite gebundeld zoals ArtStation.com (een bekende portfoliowebsite voor concept artists).

Als je goed bent in wat je doet, heb je immers een duidelijke stijl en onthouden mensen je werk ook zeer goed. Er zijn zoals in elke sector maar een paar artiesten aan de top, die letterlijk van iederéén werk zouden kunnen krijgen – als het budget er zou zijn. Als je in 3D werkt, is Pixar vaak de standaard en wordt er vaak gebrieft om 'Pixar'-stijl te doen. Natuurlijk werkt het zo niet – als je Pixar wil, moet je Pixar vragen om de opdracht uit te werken, enzovoort.

Ik heb screenshots gezien van wie de visuals gemaakt heeft, maar om deze persoon te beschermen (de graficus in kwestie zal op dit moment al genoeg met de juridische gebakken peren zitten) deel ik ze niet. Aan het portfolio kan je duidelijk zien dat deze persoon geen "concept art" in zijn "skillset" heeft. Natuurlijk wordt VIER nu beschuldigd, maar zij zijn zich mogelijk zelf niet eens bewust van het mogelijke misbruik.

Dit is een mogelijk scenario van hoe de visuals tot stand gekomen zijn:

1. Creatief team van SBS bedenkt het concept en gaat op zoek naar mogelijkheden voor de uitwerking ervan. Er is niet veel tijd, dus nemen ze zowat van overal en iedereen suggesties aan, en wanneer het snel moet gaan, is het bij manier van spreken bijna voldoende iemand te kennen die Photoshop kan openen.

2. Offertes worden ondertussen misschien mogelijk ook opgevraagd, bij een reclamebureau waar ze mee samenwerken of door hen zelf.

3. Ze nemen de goedkoopste offerte van iemand die de kennis of ervaring eigenlijk niet heeft maar de opdracht wel heel graag wil doen door de naamsbekendheid van de quiz, zonder zich verder vragen te stellen over de kwaliteit van het werk van deze persoon.

4. Het is ook mogelijk dat dit iemand is die bij SBS zelf werkt en de grafische studio in bijberoep heeft, dus al bij de bron zat en zich graag wou opofferen. Dit is in onze sector ook vaak doorslaggevend qua budget – iemand die in bijberoep werkt kost immers vaak minder. Hij/zij is toch al bekend bij de organisatie en dus is het makkelijk om in te gaan op de eerste persoon die intern zegt 'ik fiks dat wel'.

Maar goed, wat kan je hier als klant nu eigenlijk aan doen? Hoe weet je wanneer je creatief bureau/freelancer de dingen kopieert en niet zélf creëert? Hoe kan je kwaliteit screenen?

Als opdrachtgever zijn er een aantal dingen waar je op kan letten:

1. Screen heel goed het portfolio van de partij met wie je graag zou willen samenwerken. Vraag aan je art director om de juiste partijen op te lijsten. Hij kent uit zijn eigen netwerk de echte toppers die geschikt zijn voor de job.

2. Kijk na of de specifieke job ook iets is voor de persoon aan wie je het uiteindelijk zal vragen. Het is als freelancer belangrijk om je eigen skillset te kennen, maar het is altijd verleidelijk iets aan te nemen dat je eigenlijk niet kán, gewoon omdat je kan pronken met de klant. Maar een goede freelancer kent uiteraard zowel zijn eigen sterktes als zwaktes.

3. Zelfs als het budget er is om absolute topkunstenaars in te huren, betekent dit nog niet dat ze ook effectief tijd hebben in hun freelance agenda. Zorg dat je bijna een jaar op voorhand zo'n opdracht kan voorleggen aan een artist – vaak zijn de besten logischerwijze druk bezet.

Mijn frustratie in deze is uiteraard vooral het vermoedelijke plagiaat zelf, maar daarnaast ook het feit dat er maar al te vaak (door zowel klanten als creatieven) gegrepen wordt naar bric-à-brac noodoplossingen waarbij er maar wat bij elkaar geplakt wordt om toch maar iets te kunnen benaderen waar eigenlijk geen tijd of budget voor is.

De kandidaten worden waarschijnlijk deftig genoeg betaald voor hun deelname – ik ben niet op de hoogte van de budgetten maar feit is dat de kandidaten nog altijd het belangrijkste onderdeel zijn en er dus vooral op de rest (zoals het grafisch werk) bespaard moet worden.

Bedenk originele ideeën, maar besef ook dat het beter is om het zo te laten als je het budget niet hebt om het deftig te laten uitwerken. Als je zelf freelancer of "creative" bent geldt net hetzelfde: heb je de "skillset" niet, voel je dat er te weinig budget of tijd is: laat de opdracht links liggen. Hoe goed ze zogezegd ook kan zijn voor je portfolio. De goedkoopste oplossing is namelijk ook vaak de duurste – in dit geval door de "concept artists" die SBS kunnen aanklagen.