Duitse politici niet enthousiast over Erdogans bezoek aan Duitsland

Weinig staatshoofden houden zo veel van voetbal als de Turkse president Erdogan, die ooit de droom koesterde profvoetballer te worden. Dat lukte niet, maar hij trapte verdienstelijk genoeg om er een bijnaam aan over te houden: 'imam Beckenbauer', een verwijzing naar zijn grote voorbeeld, de Beierse voetbalvedette Franz Beckenbauer.

Toeval of niet, het officiële staatsbezoek dat Erdogan deze week aan Duitsland brengt, begon op de dag dat de strijd om de organisatie van het EK voetbal in 2024 werd beslecht tussen Turkije en Duitsland. De Turken gingen ervan uit dat zij, na drie eerdere mislukte pogingen, nu eindelijk zouden winnen. Maar de stemgerechtigden bij de Europese voetbalbond UEFA kozen met een grote meerderheid voor Duitsland.

Het zou dus zomaar kunnen dat de Turkse president vandaag een wat ontstemde entree maakt bij het officiële staatsbanket dat de Duitse bondspresident Frank-Walter Steinmeier voor hem organiseert. In dat geval bevindt hij zich in goed gezelschap: ook veel Duitse gasten zullen aanschuiven met gemengde gevoelens.

Nooit eerder viel de man die sinds 2014 president van Turkije is en voordien elf jaar premier was, de eer van een officieel Duits staatsbanket ten deel. Er was ook weinig aanleiding voor. Zelden waren de Duits-Turkse betrekkingen zo slecht als in de afgelopen drie jaar.

Naast de in de EU breed gedeelde zorgen over de mensenrechten en de persvrijheid in Turkije, liggen er veel bilaterale hoofdpijndossiers op tafel, zoals de nog altijd raadselachtige gevangenschap van Die Welt-journalist Deniz Yücel. Die kwam eerder dit jaar voorlopig vrij, maar zijn proces loopt nog. Wel zitten nog zes andere, onbekende, Duitse staatsburgers zonder proces in Turkije gevangen. Ook doet de Turkse president veel om de miljoenen Turkse Duitsers met een dubbel paspoort politiek te beïnvloeden via zijn beruchte lange arm van culturele en religieuze clubs.

Om die redenen bedanken veel genodigde Duitse politici uit de oppositie voor het banket in het Berlijnse slot Bellevue. Christian Lindner, leider van de liberale FDP, vindt de officiële ontvangst "op dit moment geen goed signaal". Ook de volksvertegenwoordigers van Turks-Duitse origine laten het afweten, op één opvallende uitzondering na: Cem Özdemir, voormalig voorzitter van de Groenen en uitgesproken tegenstander van de Turkse regering. "Hij moet mij, omdat ik sta voor kritiek op zijn politiek en autoritaire regime, zien en uithouden", zei Özdemir in de Berlijnse krant Tagesspiegel.

Ook Angela Merkel laat verstek gaan. Dat doet ze vaker bij gelegenheden van de bondspresident. Dus als het al een statement is, dan hoogstens een kleintje. Bovendien ontmoet Merkel Erdogan zowel vrijdag als zaterdag voor gesprekken.

Vanwege het tumult dat de afgelopen weken rondom het bezoek ontstond, zag bondspresident Steinmeier zich genoodzaakt enige tekst en uitleg te geven over de reden waarom hij heeft besloten het Turkse staatshoofd juist nu te ontvangen. Hij lijkt het tijdperk van openlijk geruzie te willen beëindigen. "Het betekent geen normalisering van de betrekkingen," benadrukte hij, "maar het zou het begin kunnen zijn."

Betere band

Maar dat de Duitse toegeeflijkheid grenzen kent, bleek toen vanuit de Turkse regering het idee werd geopperd dat Steinmeier en Erdogan gezamenlijk een persconferentie konden houden waarbij ze in gesprek zouden gaan met Turks-Duitse burgers. Dat verzoek wezen de ambtenaren van de bondspresident resoluut af.

President Erdogan lijkt sinds de voorlopige vrijlating van Yücel in februari aan te sturen op een betere band met Duitsland. Hoe dieper Turkije wegzakt in een economische crisis, hoe vaker hij dit streven benadrukt. Duitsland is Turkijes grootste handelspartner.

Maar als het om voetbal gaat blijft Erdogan hard, niet alleen inzake het misgelopen WK van 2024, ook in de kwestie rond de Duitse ex-international Mesut Özil, die vlak voor het WK voetbal met Erdogan op de foto ging en daarmee in Duitsland collectieve verontwaardiging en racistische opmerkingen oogstte.

Een voor Duitsland desastreus verlopen WK later nam Özil verbitterd afscheid van de Mannschaft. Eerder deze week vloog bondscoach Joachim Löw naar Londen, om met de Arsenal-speler te praten. Özil weigerde. Erdogan toonde donderdag begrip: "Hij heeft het Duitse elftal niet voor niets verlaten."