Verboden pcb’s bedreigen nog steeds de helft van alle orka's
Meer dan dertig jaar nadat ze over vrijwel de hele wereld zijn verboden, vormen giftige pcb’s nog steeds een gevaar voor orka’s. De helft van de orkapopulaties wordt door deze giftige stoffen in zijn voortbestaan bedreigd, stelt een internationaal onderzoeksteam.
Pcb’s zijn stoffen die in de vorige eeuw veelvuldig werden gebruikt bij de productie van plastic en olie, bouwmaterialen, koelkasten, transformatoren, verf en bestrijdingsmiddelen. In de jaren zeventig en tachtig werden ze in veel landen verboden, omdat ze schadelijk bleken voor mens en dier. Ze veroorzaken schade aan lever en immuunsysteem en leiden tot verminderde weerstand en vruchtbaarheid. Ze zijn moeilijk afbreekbaar en blijven lang in het milieu aanwezig, vooral in het water.
Orka’s behoren tot de zoogdieren met de hoogste concentraties pcb’s in hun weefsel. Dat komt doordat ze zich aan het eind van een lange voedselketen bevinden. Schadelijke stoffen die andere dieren binnenkrijgen, hopen zich bij hen op. Orka’s eten onder meer zeehonden, tonijn en haaien, die zich op hun beurt voeden met kleinere zeedieren.
De onderzoekers schrijven in Science dat in gestrande orka’s pcb-gehaltes tot 1.300 milligram per kilo lichaamsvet zijn aangetroffen. Terwijl uit studies is gebleken dat zich bij 50 milligram per kilo al tekenen van onvruchtbaarheid en aantasting van het immuunsysteem voordoen. "Ruim de helft van de populaties die we hebben bestudeerd, is blootgesteld aan zulke hoge pcb-niveaus dat de levensvatbaarheid op de lange duur in gevaar wordt gebracht", zegt eerste auteur Jean-Pierre Desforges van de Universiteit van Aarhus (Denemarken).
Orkavoorspellingen
Desforges en zijn collega’s analyseerden de gegevens van 351 orka’s die over de hele wereld zijn gestrand en gebruikten die data voor computermodellen waarmee ze de ontwikkeling van populaties voorspellen. De onderzochte dieren maakten deel uit van negentien orkapopulaties, die in omvang variëren van enkele honderden tot duizenden exemplaren.
Tien populaties blijken de afgelopen halve eeuw sterk te zijn geslonken en dreigen volgens de onderzoekers de komende decennia te verdwijnen. Het grootste risico lopen de dieren in vervuilde wateren bij Brazilië, Japan, ten westen van Noord-Amerika, in de Straat van Gibraltar en bij Groot-Brittannië. Rond de Britse eilanden zwemmen nog hooguit negen orka’s.
Alarmerend, reageert mariene bioloog Mardik Leopold van Wageningen Marine Research. "We kieperen veel meer schadelijke chemicaliën in zee dan alleen pcb’s. Het zal dus nog erger zijn dan deze rekenmodellen laten zien", aldus Leopold, niet betrokken bij de studie. "In sommige populaties blijken de dieren zo vervuild dat de vrouwtjes geen jongen meer krijgen. De pcb-gehaltes zijn zo hoog dat ze wel moeten leiden tot het krimpen van die populaties."
Zeehonden en haaien
Hoe meer schakels in de voedselketen, hoe meer schadelijke stoffen zich kunnen ophopen. De hoogste pcb-gehaltes zijn gevonden bij orka’s die zich voeden met grote dieren, zoals zeehonden en haaien. Zij worden dan ook het sterkst bedreigd. Orka’s die kleinere vissen eten – haring, makreel –krijgen minder pcb’s binnen en lopen minder risico.
In de zeeën rond IJsland, de Faeröer-eilanden, Noorwegen, Alaska en Antarctica zijn de orka’s er het best aan toe. De computermodellen van de onderzoekers voorspellen dat de populaties daar de komende eeuw zullen groeien.
Deze studie laat zien hoe belangrijk het is om onderzoek te doen aan gestrande walvissen, zegt bioloog Leopold. "Dat doen we in Nederland met potvissen en bruinvissen. Het is werk van lange adem, maar als het bijdraagt aan studies van dit niveau, dan zijn de pcb-metingen die we ook in Nederland doen erg nuttig."
