Dorpspolitiek in Vlaanderen: veel gemeenteraadsleden begrijpen niet waarover het gaat

We hebben het even niét over de steden. Verschillende waarnemers zijn het erover eens dat we daar relatief professioneel bestuurd worden, ondanks alle verhalen in het nieuws. Het risico op lokaal niveau zit hem bij de kleinere gemeenten, waar vaak de bestuurskracht ontbreekt om de al maar groter worden problemen aan te pakken. En geheel onbelangrijk is dat niet: meer dan de helft van de Vlaamse gemeenten is kleiner dan 15.000 inwoners. 

Zoals Lennik, met zijn (om en bij de) 9.000 inwoners. De voorbije jaren was de Pajotse gemeente bijwijlen een strijdtoneel. De hoofdrolspeler daarin was de Open VLD-schepen Filip Van Ginderdeuren. Die werd in maart 2015 opgepakt op verdenking van fraude in zijn job als advocaat, en verdween wekenlang in voorhechtenis. Veroordeeld is hij op dit moment niet, maar na zijn arrestatie was niets nog zoals voordien in Lennik.

Van Ginderdeuren werd buiten het beleid gehouden – een schepen kàn wettelijk niet afgezet worden – en nam wraak door mee te stemmen met de oppositie. Wat een groot effect had: door overloperij bevond Van Ginderdeuren zich in een positie waarin hij de meerderheid kon doen kantelen. En hij deed dat gretig.

Enfin, we besparen u alle details, maar een tijdlang was Lennik daardoor de facto onbestuurbaar. “Een meerderheid die gekenmerkt werd door ruzie”, omschrijft N-VA’ster Kristien Van Vaerenbergh – ook gemeenteraadslid, Kamerlid én dochter van de voormalige burgemeester van Lennik, Etienne Van Vaerenbergh - de situatie. Burgemeester Irina De Knop: “Als een oppositiepartij daar misbruik van maakt krijg je een polemiek waar je op den duur nog moeilijk uitgeraakt.

(lees verder onder de video)

Is dat typisch voor dorpspolitiek? Nee, zegt CD&V-voorzitter (en burgemeester van Leopoldsburg) Wouter Beke. “Dat is een beeld uit het verleden". Nee, zegt ook De Knop. Maar combineer dat met een krappe meerderheid, en je krijgt vaak politiek vuurwerk in de dorpen. “Het is wel eigen aan dorpspolitiek dat het blijft kleven", zegt De Knop.

Is dat het enige probleem? Verre van. Eén van de meer nijpende problemen bestaat erin om bekwame mensen te vinden. Zo zegt Dirk De Vis, burgemeester van Ham en dus een buurman van Wouter Beke: “Je moet niet alles kennen van de gemeente, maar je moet toch capabel zijn om iéts te begrijpen. Veel mensen, ook bij mij in de gemeenteraad, begrijpen niét wat er gebeurt.”

Hij vertelt het verhaal van een begroting – het belangrijkste document toch in de politiek – die op vijf minuten gestemd raakte in zijn dorp. Of hij vertelt het verhaal van een andere burgemeester die volstrekt onvoorbereid op de gemeenteraadszitting over de begroting arriveert, en daar voor het eerst zijn envelop met alle documenten opent. “Allez, waar zijn we mee bezig?”

Volgens De Vis bestaat het risico dat de ambtenaren – de algemeen en financieel directeuren, ofte de vroegere secretaris en ontvanger – in werkelijkheid de stad besturen, en dreigt een “democratisch deficit”.

(lees verder onder de video)

Alsof er nog niet voldoende problemen zijn, is er ook nog het risico dat ons ons kent. Dat burgemeesters worden aangeklampt door mensen met de heel klassieke vraag om de regels een beetje op te rekken zodat hun grond bouwgrond kan worden. Soms wordt er zelfs geld geboden, en uiteraard bestaan er lokale politici die dat al eens durven aannemen. De Vis noemt het “hebzucht”, en zegt dat uit de politiek te willen. Uit onderzoek blijkt overigens dat dit voor burgemeesters het lastigste is van hun job: gepast nee leren zeggen op dit soort van vragen.

Beluister de radioreportage in "De ochtend":