Stevent Italië af op een Grieks drama?

Italië wil het begrotingstekort in 2019 laten stijgen tot 2,4 procent van het bruto binnenlands product, zo blijkt uit de begroting die donderdagavond werd voorgesteld. Voor de EU is het belangrijk dat Italië onder de 2 procent drempel bleef om de stabiliteit in de Eurozone niet in het gedrang te brengen.

Is Italië klaar voor een einde van het besparingsbeleid, of zal de nieuwe begroting als katalysator fungeren voor een nieuwe eurocrisis?  

Beleggers houden de politieke situatie in Italië al sinds de verkiezingen van maart nauwlettend in de gaten. De radicaal-rechtse Lega en de populisten van de Vijfsterrenbeweging staan voor een expansief begrotingsbeleid en aanzienlijke belastingverlagingen, beloftes die nu geconcretiseerd worden in de begroting voor 2019. Deze bevat onder meer het terugdraaien van de verhoging van de pensioenleeftijd en de invoering van een basisinkomen voor alle Italianen.

Sinds de Italiaanse verkiezingen is de kloof (“spread”) tussen de Italiaanse en de Duitse staatsobligaties opgelopen van 1,3% begin mei naar 2,27% vlak voor de voorstelling van de begroting.

Sinds gisteren is het verschil nog verder opgelopen tot 2,5%. Deze spread wordt vaak gezien als een ‘angst-indicator’ voor de gehele eurozone. Beleggers vrezen een Italiaanse schuldencrisis die overslaat op de Italiaanse bankensector en zo ook andere EU-landen besmet. Het ‘Griekenland scenario’, met andere woorden.

De vrees voor dit besmettingsscenario is niet onterecht. De Italiaanse schuldenberg is, ondanks de inspanningen van de voorbije jaren, nog steeds enorm – de tweede hoogste uit de eurozone. Ze bedraagt nu 2,26 biljoen of 131% van het BBP, daar waar het gemiddelde in de eurozone op 87% van het BBP ligt. Met het begrotingsakkoord dat nu voorligt, is het duidelijk dat deze schuldenberg niet gevoelig afgebouwd kan worden.

De staatsschuld is bovendien voor meer dan de helft in Italiaanse handen - banken, pensioenfondsen en verzekeraars. Dit betekent dat buitenlandse beleggers moeilijker kunnen speculeren ‘tegen’ Italië, waardoor de kans kleiner is dat het land in de problemen komt. Maar áls het misgaat, gaat de Italiaanse bankensector onmiddellijk mee de dieperik in. Zeker gezien het Italiaanse bankensysteem aanzienlijk slechter gekapitaliseerd is dan die in de rest van Europa, en er dus weinig marge is. Geen wonder dus dat de Italiaanse bankaandelen het moeilijk hebben…

Toch hoeft de huidige situatie niet uitzichtloos te zijn. Het begrotingstekort van 2.4% is dan wel hoger dan wat de Europese Commissie graag had gezien, het blijft wel ruim onder de 3% norm die de EU-landen hebben vastgelegd als maximale grens. Een begrotingsdeficit van die orde is overigens geen unicum voor landen in de Eurozone. Zo is het begrotingstekort in Frankrijk in 2017 afgeklokt op 2,6% van het BBP, dichter bij huis had België in 2015 en 2016 nog te kampen met een begrotingstekort van 2,5%.

Belangrijker dan het begrotingsdeficit wordt het daarom uitkijken naar de mate waarin er een economische groeidynamiek op gang kan worden gebracht in Italië. Net hier ligt de ware uitdaging voor Salvini en Di Maio, gezien het IMF voor 2019 een groei van het BBP inschat van 1% in Italië, daar waar dit voor de volledige Eurozone begroot wordt op een groei van 1,9%.

Lees voort onder de foto

Wat betreft het bancair systeem en het gevaar op besmetting naar andere landen zijn er de voorbije jaren enkele belangrijke Europese maatregelen genomen, net om te vermijden dat problemen veroorzaakt door de nauwe banden tussen de overheidsfinanciën en de bankensector in het ene land, zich gemakkelijk naar een ander land kunnen verspreiden. 

De creatie van een bankenunie, met onder meer een gezamenlijk steunfonds voor banken en een Europees garantiestelsel voor spaarders, is relevant in dit verband.

Tegen midden oktober moet de begroting ingediend worden bij de Europese Commissie, die er tegen eind November een definitief oordeel over moet vellen. Het lijkt aannemelijk dat de EU echter enige flexibiliteit aan de dag zal leggen met betrekking tot de toepassing van de begrotingsregels.

De situatie met Italië nu op de spits drijven zou niet alleen de markten verder destabiliseren en een mogelijke crisis in de hand werken, maar dreigt vooral ook in het voordeel te spelen populistische en euro-kritische partijen in de rest van Europa.

Met het oog op de Europese verkiezingen van volgend jaar, en in een cruciale fase in het brexit-proces, is dit iets wat de EU absoluut wil vermijden. De economische, regelgevende en politieke context indachtig, lijken we dus niet onmiddellijk te moeten vrezen voor een ‘Grieks drama’ in Italië.