Wat liep fout met het waarschuwings­systeem voor tsunami's op Sulawesi?

Al zeker 832 doden en mogelijk zelfs duizenden: dat is de balans na een aardbeving en een tsunami die vrijdag Sulawesi troffen, 1 van de grotere eilanden van Indonesië. Vooral de stad Palu is zwaar geraakt.

Nochtans is ook in Indonesië een waarschuwingssysteem voor zulke vloedgolven opgericht na de catastrofale tsunami van 26 december 2004. Die kostte in dat land alleen al het leven aan 130.000 mensen.

Na die ramp van bijna 14 jaar geleden hebben verschillende landen met een kustlijn aan de Indische Oceaan en de Stille Oceaan boeien in zee geplaatst die onder meer de hoogte en de snelheid van het water meten.

Ook Indonesië heeft dat gedaan, maar volgens de NOS heeft het land zijn boeien de voorbije jaren sterk verwaarloosd. Aan Reuters vertelt woordvoerder Sutopo Purwo Nugroho van het nationale rampenagentschap zelfs dat sinds 2012 geen enkele boei nog werkt.

Een ander geluid is te horen bij het Geo Research Center in Potsdam in Duitsland. Dat instituut coördineerde destijds de installatie van het waarschuwingssysteem, ook in Indonesië.

Aan Tagesspiegel vertelt woordvoerder Josef Zens dat de nodige software wel degelijk werkte na de aardbeving in zee die aan de vloedgolf voorafging. Hij zegt dat de bevoegde overheidsinstantie in de hoofdstad Jakarta 5 minuten na die beving een waarschuwing heeft ontvangen. Die heeft Sulawesi blijkbaar niet tijdig bereikt, mogelijk door een menselijk fout.

Toch heeft de meteorologische en geofysische dienst van Indonesië BMKG wel degelijk een waarschuwing voor een tsunami uitgestuurd voor Sulawesi. De dienst trok die waarschuwing evenwel na 34 minuten weer in.

De BMKG zou die laatste beslissing hebben genomen op basis van een meetresultaat van een sensor op liefst 200 kilometer van Palu. Die gaf aan dat het zeewater met nauwelijks 6 centimeter was gestegen. Aan The Guardian geeft woordvoerder Rahmat Triyono toe dat een sensor dichter bij de stad een beter resultaat had opgeleverd.

Het is onduidelijk of het tsunami-alarm nog van kracht was op het moment dat de vloedgolf aan land kwam. Volgens de BMKG was dat het geval, volgens critici op sociale media was het op dat moment al ingetrokken. Feit is dat in Palu nog veel mensen op het strand vertoefden waar een festival plaatsvond.

De ligging van Palu heeft het effect van de tsunami allicht nog versterkt. De stad ligt op het uiteinde van een lange en smalle baai. Die versterkt de kracht en de snelheid van water dat aan een hoge snelheid komt aanzetten.

Een ander onderdeel van het waarschuwingssysteem bestaat uit sirenes langs de kustlijn en uit communicatie via sociale media, maatregelen waarvoor stroom nodig is. Door de aardbeving lagen het elektriciteits- en de communicatienetwerken op Sulawesi evenwel plat waardoor die alarmsignalen de lokale bevolking niet (voldoende) hebben bereikt. 

Mogelijk heeft ook de aard van de aardbeving de autoriteiten onvoldoende verontrust. In dit geval schoven 2 tectonische platen horizontaal langs elkaar. Een tsunami is in dat geval veeleer ongewoon, in tegenstelling tot een beving waarbij 2 tectonische platen verticaal langs elkaar schuiven.