Tim Burton: "Eindeloos Jack Skellington tekenen is mijn therapie"

Op het eerste gezicht komt hij er wat nonchalant voor, met zijn wilde haren en iets te lange mouwen. Maar wanneer Tim Burton zich tegenover ons zet en zijn zwart-wit gestreepte kousen nog een keer optrekt, valt pas op hoe zeer hij hierover heeft nagedacht. Het sokkenpatroon is de rode draad door de grafiek van zijn tentoonstelling in C-Mine in Genk. Het is allemaal onderdeel van The World of Tim Burton.

De expo biedt een unieke inkijk in het hoofd van die gekke filmmaker, aan de hand van persoonlijke tekeningen, schilderijen en foto’s. Al in de eerste zaal wordt duidelijk hoe zijn brein werkt. De schetsenreeks ‘Things You Think About in a Bar’ – ook uitgegeven in boekvorm – toont bekende en minder bekende figuurtjes, alle getekend op cocktail napkins.

“Ik doe dit vooral wanneer ik promo moet maken voor een film”, legt Burton ons uit. “In zulke periodes moet ik veel reizen, ben ik vaak doodop en beland ik laat op de avond weleens in een bar of restaurant. Omdat ik dan moe ben van een hele dag praten, is dat tekenen een manier van… (denkt na) Help! Het is haast een vorm van therapie. Wat vastzit in mijn brein, kan er op die manier uit. Als ik dit soort dingen niet zou doen, dan zou ik ontploffen. Of het is een roep om hulp: 'Haal me hier weg!'”

Instant zelfportret

Het is geen toeval dat er in onze interviewruimte een stapel servetten ligt. Burton snapt de hint en plukt een handvol uit de hoop, tegelijk zoekt zijn bodyguard naarstig naar een adequaat zwart stiftje. Vanaf nu gaan de vragen even verloren, maar we gunnen Burton zijn therapeutisch moment. Er volgen een paar onduidelijke kreuntjes, een bizarre vorm van hardop nadenken, waarop de regisseur zich aan een instant tekening waagt. “Dit wordt een zelfportret,” zegt hij, terwijl hij lange kronkels trekt die later zijn haren zullen blijken.

“Soms ontstaan op deze manier nieuwe ideeën. Zo zat ik ooit Jack Skellington (het hoofdpersonage uit The Nightmare Before Christmas, RB) te tekenen, nog niet wetende wie of wat hij was. Maar even vaak grijp ik tijdens het schetsen terug naar oude personages. Nog steeds kan ik een hele avond eindeloos Jack Skellington zitten tekenen. Puur als uitlaatklep, zoals anderen gaan sporten.” Met enkele penseelstreken zet hij zo’n Skellington op een volgend servetje.

Van de meest eenvoudige schetsen tot de grootste doeken: elk werk in de tentoonstelling draagt een duidelijke Burton-signatuur. Hoe heeft hij die eigen stijl gevonden? “Ik heb me vooral lang moeten inhouden”, zegt hij. “Ik heb me door mijn kunstenopleiding aan CalArts moeten worstelen. Iedereen vond dat ik anders moest tekenen, in een vooropgestelde stijl, maar dat kon ik niet. Tot ik op een bepaald moment dacht: fuck it, het kan me niet meer schelen. Die gedachte was de meest geestverruimende ervaring die ik ooit heb meegemaakt. In één seconde tijd is mijn brein compleet veranderd. Sindsdien trek ik me niets meer aan van wat anderen vinden, of dat het technisch wel goed genoeg is. Dit is hoe ìk teken.”

En die stijl is ook terug te vinden in zijn films, met eigenaardige personages, grote ogen en veel lappenwerk. Welke stempel hij zal drukken op Dumbo, zijn versie van de originele Disney-tekenfilm uit 1941 die eind maart in de zalen komt, wil hij niet verklappen. Maar over het ontstaan wil hij wel spreken. “Ik maak enkel films waar ik mezelf in kan vinden. Op zich is Dumbo een wat freaky personage, dus dat zit goed. (lacht) Maar ik kon die film niet klakkeloos opnieuw maken, omdat hij zo politiek incorrect is. Het wordt iets anders, met respect voor het gevoel van het origineel.”

Te dit of te dat

Hoe gaat zo’n opdracht dan in zijn werk? Disney wil een remake onder de Burton-vlag, zoals hij eerder deed met Alice in Wonderland, omdat het de franchise een zeker sérieux geeft. Maar krijgt de regisseur dan vrij spel voor het verlenen van zijn naam? 

“Ik doe wat ik kan, ja. Maar absolute vrijheid? Geen sprake van. Mensen denken vaak dat ik het wel gewoon ben om altijd mijn zin te krijgen, omdat ik een paar succesvolle films heb gemaakt. Was het maar zo. Als je met een grote studio werkt, heb je nooit helemaal de controle. Ik heb een manier gevonden om mezelf door het studiosysteem te manoeuvreren, maar het is niet makkelijk. Kijk, eigenlijk hebben studiobazen mij nooit écht begrepen, ze houden niet van dingen die ze niet in een duidelijk hokje kunnen stoppen. Hun beslissingen worden vaak genomen op basis van angst. En dat is geen goede manier om creatieve keuzes te maken.”

Dat was al zo ten tijde van The Nightmare before Christmas, een film die hij in 1993 maakte voor Disney. “Even heeft de studio ermee gedreigd de film niet uit te brengen. Ze wilde het in de markt zetten als iets voor kinderen, maar plots vond ze het veel te griezelig. Vandaag zijn er driejarigen die de liedjes uit hun hoofd kennen. Iemand zei me ooit dat zelfs zijn hond een grote fan van die film is. (lacht) In mijn werk is het blijkbaar altijd te dit of te dat. Dat was al zo bij Batman in 1989. De ene vond het té donker, de andere te licht.”

Tatoeage

Even terug naar die hond. Is dat het gekste dat de man ooit van een fan te horen kreeg? “Een van de griezeligste dingen die ik ooit zag, was een fan die mijn gezicht had laten tatoeëren op haar lichaam. Terwijl ik dit nu vertel, begin ik er weer van te flippen. Ik kan er sowieso al niet tegen om naar mijn eigen gezicht te kijken in de spiegel, laat staan op iemands, euh, whatever.” Burton wijst naar de binnenkant van zijn bovenbeen. Griezelig, dus.

Naast vertrouwde figuurtjes toont The World of Tim Burton ook schetsen en ontwerpen voor onvoltooide projecten. Welke hoopt hij ooit nog tot leven te wekken? “Ik wil zeker nog een stop-motion doen. En misschien draai ik ooit nog eens een film op 8mm, gewoon omdat het leuk is. Maar ik wil me niet meer blindstaren op droomprojecten. Edward Scissorhands en The Nightmare before Christmas waren projecten die zo diep uit mezelf kwamen, dat ik ze absoluut moest realiseren. Nu probeer ik me pas echt mentaal in een project te verdiepen als het er ook van komt. Ik wil niet overontwikkelen.”

Tot 28/11 in C-mine, Genk. c-mine.be

Lees hier ons interview met de curator van The World of Tim Burton