Elon Musk kan niet zonder Tesla, maar zou Tesla beter af zijn zonder Elon Musk?

Zeker drie jaar geen Musk meer aan het hoofd van de raad van bestuur, twee nieuwe onafhankelijke bestuurders, meer controle over Musks communicatie en een boete van 20 miljoen dollar: dat is de uitkomst van de deal die Tesla-oprichter en -CEO Elon Musk dit weekend heeft gesloten met beurswaakhond SEC. 

Hij had in augustus met één roekeloze tweet de halve beleggerswereld een beroerte bezorgd. In die tweet beweerde hij dat hij het geld had gevonden om Tesla van de beurs te halen. De al wat wankele beurskoers van Tesla belandde in een heuse rollercoaster. Maar erger nog: weinig later bleek dat Musk op zijn stappen moest terugkeren. Tesla bleef gewoon beursgenoteerd.

Het was de aanleiding voor een onderzoek van de SEC naar fraude en koersmanipulatie. En dat heeft nu dus geleid tot hoger genoemde sancties. "Een duidelijk signaal van de SEC. Het was nodig dat er iets gebeurde", vindt Veroniek Collewaert, professor Ondernemerschap aan de Vlerick Business School. "Musk heeft een voorbeeldpositie voor veel ondernemers. Dan kan je zulke praktijken niet tolereren."

"Het heeft iets triest", vindt Tom Simonts, marktenspecialist bij KBC. "Het is alsof een schooldirecteur een kind moet opvoeden omdat de ouders daar niet in slagen." In de ogen van Simonts komt Musk er al bij al makkelijk vanaf. "Zeker als je verantwoordelijk bent voor fraude, oplichting en een compleet verstoorde relatie met je beleggers."

Dan is de hamvraag natuurlijk: halen die sancties wel iets uit? Het meest zichtbare element van de schikking is het feit dat Musk geen 'chairman', voorzitter van de raad van bestuur, meer kan zijn. Hoe zinvol is die maatregel?

"Als je CEO én chairman bent, heb je natuurlijk enorm veel controle en macht over je bedrijf", legt Collewaert uit. "Opvallend is trouwens dat onderzoek van de universiteit van Harvard heeft uitgewezen dat dat op een bepaald moment in het nadeel begint te spelen van jonge bedrijven. Vaak houdt de oprichter vast aan de controle over zijn of haar bedrijf. Maar onderzoek leert dat het een jong bedrijf financieel ten goede komt wanneer een CEO die voorzitterspositie uit handen geeft."

Meer nog, zo blijkt uit datzelfde onderzoek, elk nieuw niveau van controle dat de oprichter uit handen geeft (bijvoorbeeld: niet alleen de positie van chairman, maar ook die van CEO), kan de waarde van een jong bedrijf gemiddeld met 17 tot zelfs 22 procent doen stijgen.

Een andere studie bij 13.000 middelgrote en grote bedrijven wijst er dan weer op dat bedrijven die nog geleid worden door de oprichters bijna 10 procent minder productief zijn en ook merkelijk minder goed beheerd worden dan bedrijven met een andere eigendomsstructuur.

Moet die opgefriste raad van bestuur van Tesla dan binnenkort toch ook eens kijken naar de CEO-positie van Musk? Simonts en Collewaert zouden dat in elk geval niet zo'n van de pot gerukt idee vinden. "Meer nog: het zou nog overtuigender geweest zijn dat ze dat vóór de schikking met de SEC hadden gedaan", vindt Simonts. "Maar ja, ik weet niet of het ego van Musk dat zou toelaten. Het is zoals bij een alcoholist: je moet eerst zelf beseffen dat er iets fout zit."

Niet dat Musk echt 'weg' moet bij Tesla. Er is niemand die ontkent dat hij een visionair is, die een enorme creatieve boost kan geven aan een bedrijf. "Meer nog: het is zelfs wat een opluchting dat hij aan boord blijft. Dat was de voorbije weken de grote onzekerheid", aldus Simonts. Collewaert knikt: "Veel van de waarde van het merkimago van Tesla hangt vast aan Elon Musk." 

"Maar het beste dat nu kan gebeuren, is dat de raad van bestuur een sterke luitenant naast Musk zet", denkt Simonts. "Een soort 'hardliner', die zich kan focussen op een strak bewind." Ook Collewaert ziet daar de waarde van in. "Als hij zich nu laat omringen door professionele mensen, kan dat toegevoegde waarde opleveren. De grote vraag is of hij die externe invloed zal dulden."

De druk ligt daarom nu bij de raad van bestuur bij Tesla. "De komende weken en maanden worden cruciaal", stelt Collewaert. "Wie wordt die nieuwe voorzitter? En gaat die voldoende impliciete macht hebben op het ongeleide projectiel dat Musk toch wel is? Zetten ze effectief iemand naast hem?" 

Hopelijk kan het bedrijf zich dan eindelijk voluit richten op de echte problemen, vindt Simonts: die van de financiering van het bedrijf en die van de broodnodige toename in de productie. Pas als dat allemaal is aangepakt, kan de rust weerkeren.

Musk zelf gelooft er in elk geval in. In de aanloop naar de resultaten voor het derde kwartaal liet hij zijn werknemers weten dat die aankondiging een "epische overwinning boven alle verwachtingen" wordt.

Maar Musk heeft er met zijn recente uitspattingen zelf voor gezorgd dat analisten en beleggers hem niet meer onmiddellijk op zijn woord geloven.  Of om het met de woorden van Tom Simonts te zeggen: "Show me the money!"