"Jullie zijn anarchisten, daar hou ik van": het openingsweekend van NTGent

Het voelde vooral als een overwinningsfeest. Na een woelige periode van interne conflicten kan het stadsgezelschap weer opgelucht ademhalen. Het is klaar voor een nieuw begin. Met de wereldvermaarde regisseur en relschopper Milo Rau als artistiek leider, waait er een frisse wind door het huis. Reden om de seizoensopening op te poetsen tot een feestelijk weekend, dat zich niet beperkte tot de theaterzaal maar zich ook in de straten van Gent liet voelen. Blikvangers waren onder andere Milo Rau's nieuwe productie Lam Gods, een heuse processie georganiseerd door artist in residence Action Zoo Humain en de beruchte Waarheidskamer.

Ook hoog op de affiche stond de première van Miet Warlops Ghost Writer & The Broken Hand Break (★★★☆☆). De internationaal opererende Warlop maakte voor het eerst een voorstelling bij NTGent en haalde daarvoor inspiratie bij de dans van de derwisjen. U kent ze wel, de tollende soefi's die in hun wervelingen zichzelf overstijgen en één worden met Allah. Warlop staat zelf op de scène, samen met Wietse Tanghe en Pieter De Smet. Elk in hun eigen lichtcirkel, samen en toch afgezonderd, draaien ze eindeloos om hun as.

De performers zijn dan wel voortdurend in beweging, maar in die ononderbroken wentelingen schuilt ook iets statisch: in de kern van de beweging ontstaat een rustpunt. Er opent zich een kwetsbaar evenwicht tussen beweging en stilstand, rust en energie. Warlop toont het heden als een aaneenschakeling van een telkens terugkerend nu, waarin het eigen ik steeds opnieuw ontstaat en vergaat. Ze creëert een toestand van bezinning waarin het ongrijpbare ik zich toch laat vangen en te midden van de chaos een gevoel van identiteit oprijst.

In het oeuvre van Warlop vloeien theater, performance en beeldende kunst naadloos in elkaar over. Ook in deze voorstelling verdampt het onderscheid tussen de disciplines. Als toeschouwer word je voortdurend uitgedaagd je blik bij te stellen. Kijk je naar een levende beeldengroep of een tot stilstand gebrachte performance? Eender welke bril je opzet, Warlop slaat hem meteen weer van je neus.

Toch slaagt ze er niet in om de toeschouwer naar binnen te trekken. Je staat erbij en je kijkt ernaar. Het voelt alsof je de meditatiesessie van een ander staat te begluren, en hoe je het ook draait of keert, uiteindelijk is dat niet bijster interessant. Ook wanneer er tijdens het draaien gezongen en gemusiceerd wordt, krijg je geen toegang tot wat er op de scène gebeurt en blijf je een buitenstaander.

Schandaalregisseur

"Jullie zijn anarchisten, daar hou ik van." De naalden van de leugendetector blijven stabiel, Milo Rau lijkt het dus te menen. In De Waarheidskamer wordt Rau door acteur Peter Seynaeve onderworpen aan een kruisverhoor. Op de vraag waarom hij in Gent is neergestreken, antwoordt hij met een lofzang op de open blik, de tolerantie en het grote culturele aanbod van de stad. Hij heeft hier een openheid en durf ontdekt die "niet vanzelfsprekend zijn in Centraal-Europa." We zijn er ons misschien niet zo van bewust, maar de vrijheid die heerst op onze Vlaamse podia is zo goed als ondenkbaar in de rest van de wereld. Het is een anarchisme dat hij bewondert.

"Ben je een schandaalregisseur?" Een volmondig "ja" van Rau roept de commotie rond Lam Gods in herinnering. Eerst was er de oproep aan Syriëstrijders om op auditie te komen, dan het vermoeden dat er een levend lam op de scène geslacht zou worden en laatst nog de hetze rond een scène waarin kinderen moeten toekijken op een vrijpartij. "Gebruik je schandalen om in de aandacht te komen?" Rau bevestigt aarzelend. Het is een van de weinige scherpe vragen die hem kort uit evenwicht slaan, maar die helaas zonder gevolg blijven.

"Heeft het theater je nodig?" "Natuurlijk", klinkt het resoluut. Rau haalt Bertolt Brecht erbij: "Als je moet kiezen tussen een plek waar je aanbeden wordt en een plek waar ze je nodig hebben, kies dan voor de tweede optie." De vraag waarom het theater hem dan nodig heeft blijft uit, en dat is tekenend voor het interview dat nogal braafjes op de vlakte blijft. Pikante vragen zitten er niet echt tussen en de leugendetector slaat op geen enkel moment alarm.

Het is jammer dat er niet wat meer pit in het verhoor zit. Rau verraste vriend en vijand met zijn Manifest van Gent, een ambitieuze intentieverklaring waarin hij het artistiek beleid van NTGent opschroeft. Het eerste gebod klinkt strijdbaar: "Het gaat er niet alleen meer om de wereld voor te stellen, het gaat erom die wereld te veranderen." Rau's critici struikelden over dat verlangen om "de voorstelling reëel te maken". Wanneer hij tijdens het interview de vraag krijgt of kunst de wereld kan veranderen, houdt Rau het voorzichtig bij "ja, een beetje'". Over het hoe en waarom wordt verder niet uitgeweid.

Artistiek sperma

Als het erover gaat de wereld via kunst te veranderen, dan dragen de broers Ben Chikha van Action Zoo Humain graag hun steentje bij. Of beter gezegd: hun zaadcellen. Onder het motto "kunstenaars maken van de wereld een betere plek" verzamelen ze het sperma en de eicellen van de Vlaamse kunstensector. Het is een investering in de komende generaties. De kunstenaar is een "poort naar een productieve toekomst" en een "social designer" die "de fouten uit het verleden zal rechtzetten."

De broers Ben Chikha werden geselecteerd om het Vlaams paviljoen te ontwerpen voor de wereldtentoonstelling in Dubai in 2020. Zich afvragend waarin Vlaanderen zich onderscheidt, kwamen ze als vanzelf bij onze rijke culturele sector uit. "In Dubai hebben ze amper kunstenaars, in Vlaanderen zijn er misschien wel te veel." Daarom willen de broers het artistiek DNA van Vlaanderen verzamelen en er een duurzaam exportproduct van maken, met in het verre verschiet een betere wereld voor iedereen.

Milo Rau en Frank Focketyn mochten op de trappen van de schouwburg alvast een staaltje zaad doneren dat daarna in een gouden container door de stad werd gedragen. Klinkt als een uit de hand gelopen grap? Dat was alvast de nasmaak die wij aan de actie overhielden. De broers willen de bevolking laten nadenken over wat het betekent Vlaming te zijn. Voorlopig heeft dat niet veel meer opgeleverd dan een filmpje waarin huismoeders Maria-beeldjes en cd's van Will Tura aanprijzen. Wat Action Zoo Humain dan wel van plan is in Dubai blijft vooralsnog in nevelen gehuld.

Ghost Writer & Broken Hand Break loopt nog tot 11/10 in Minnemeers, Gent. Daarna op tournee.