Een haat-liefdeverhouding met toerisme: "Brugge is gericht op de toeristen, niet meer op de eigen inwoners"

"Mochten we het toerisme niet hebben, dan was Brugge dood", klinkt het eensgezind wanneer we op een zonnige middag in de Brugse binnenstad rondwandelen tussen fotograferende Aziaten en Spanjaarden die zich de ogen uitkijken bij alweer een chocoladewinkel. "Door al die toeristen, die vreemde talen, voel ik me hier zelf een beetje op reis", zegt student Vital.

De hoofdstad van West-Vlaanderen is sinds jaar en dag een toeristische trekpleister. In 2017 kreeg Brugge 6,3 miljoen bezoekers over de vloer. Meer dan 6.000 Bruggelingen verdienen er hun brood mee. In de binnenstad alleen al draaide de toeristische sector een omzet van 371 miljoen euro.

Het toerisme heeft echter ook een keerzijde, vertellen de Bruggelingen. Omdat heel wat toeristen in het historisch centrum rondwandelen alsof ze in een pretpark zijn, en elke straat als winkelwandelstraat zien, kunnen lokale inwoners met de fiets of zelfs te voet soms nog amper door. Ook zwerfvuil is een probleem. Wanneer op het einde van de dag de massa Brugge weer verlaat, blijven heel wat blikjes en sigarettenpeuken achter. En dat leidt tot ergernis.

"Toeristen parkeren hun auto ook waar ze het maar gedacht hebben, en daar wordt niet tegen opgetreden. Brugge is gericht op de toeristen, niet meer op de eigen inwoners", zucht leerkracht Charlotte, terwijl ze voor de etalage van een schoenenwinkel op haar kinderen wacht.

Met de voorspelde toename van het aantal bezoekers – sommige waarnemers zien zelfs een verdubbeling tegen 2030 – leeft de vrees dat Brugge net als Barcelona en Venetië het slachtoffer wordt van zijn eigen succes. "Je kan en mag de groei van het toerisme niet afremmen, je moet die kanaliseren. De grootste uitdaging is massatoerisme, waarbij mensen voor drie uur in de stad komen en dan weer vertrekken. Dan heb je als stad enkel de lasten", zegt burgemeester Renaat Landuyt (sp.a).

Cruises

Die analyse delen zowat alle partijen. Allemaal willen ze inzetten op verblijfstoeristen, zogenaamde meerwaardezoekers die wat langer in Brugge blijven. "Zij shoppen, bezoeken musea, gaan een hapje eten, overnachten in de stad. Verblijfstoeristen zoeken het ook verder dan de platgetreden paden. Zij doen de economie draaien en zorgen niet voor overlast", schetst Vicky Van Den Heede, opleidingscoördinator toerisme aan de Howest. 

Er is wel nog wat werk aan de winkel, want verblijfstoeristen maakten vorig jaar amper 16 procent van alle bezoekers uit. "Dat type toeristen blijft weg als er doemberichten opduiken in de media over een overrompeling. De beleidsmakers doen er dus goed aan om dagjestoeristen niet extra aan te trekken, en zelfs wat te ontraden."

Iets wat de huidige sp.a-CD&V-coalitie volgens oppositiepartij Open Vld niet deed. “Het stadsbestuur is niet consequent. Het wil geen massatoerisme, maar bouwde wel een cruiseterminal”, zegt de liberale lijsttrekker Mercedes Van Volcem. "Hoe meer dagjestoeristen er komen, hoe meer verschraling je krijgt. Daarom is er een positief beheersplan nodig zodat we gezonde groei realiseren en de leefbaarheid van de stad bewaken." 

Volgens de meerderheidspartijen kan je de cruisetoeristen toch niet tegenhouden, en kwam de terminal, die afgelopen juni werd ingehuldigd, er in de hoop dat Zeebrugge steeds vaker een vertrek- of aankomstplaats wordt. Op die manier zouden toeristen sneller geneigd zijn om voor of na hun cruise in Brugge te overnachten en de lokale economie te spijzen.

In Zeebrugge hopen de inwoners dat de terminal hun buurt kan doen heropleven. Net als verschillende van haar buren wijst Christel Van Hulle, die al meer dan 40 jaar in Zeebrugge woont, erop dat in de stationsbuurt nog amper winkels zijn. "Vroeger was het hier veel levendiger. Toen ik jong was, kon je met de gocarts rijden, er waren vijf of zes cafés rond het station. Die zijn nu allemaal weg." In de nieuwe terminal komen verschillende winkels, wat toeristen langer in Zeebrugge zou moeten houden.

Spreiding

Om de toename aan bezoekers aan te kunnen, pleit Open Vld ervoor om de toeristische activiteiten meer over de stad te spreiden, onder meer door het winkelgebied uit te breiden. Op dit moment bezoekt het gros van de toeristen alleen de bezienswaardigheden binnen de 'Gouden driehoek', en dat wil CD&V ook zo houden. "Bepaalde delen van de stad moeten we behouden voor Bruggelingen, er moeten niet overal souvenirwinkels komen", zegt lijsttrekker Dirk De fauw.

N-VA zit op dezelfde lijn. "Sint-Anna en andere wijken worden nu ontdekt door de meerwaardezoekers onder de toeristen. Zij zijn op die plekken ook zeer welkom. Niet de toeristenwinkeltjes, wel de verblijfstoeristen. En de Bruggelingen zelf", zegt Pol Van Den Driessche.

Van een overrompeling van de buitenwijken kan je voorlopig niet spreken. Op een ouder Brits koppel na komen we rond de Sint-Annakerk nauwelijks toeristen tegen. Aan de molens op de Kruisvest liggen enkele groepjes jongeren languit in het gras, het einde van de examens vierend. "Het moet hier ook niet drukker worden", zegt Marjan, een ingeweken Brugse, terwijl ze de bloemen op haar vensterbank water geeft.

Woningdruk

Het toeristische succes brengt nog een ander neveneffect met zich mee: de Brugse woningmarkt staat onder druk. "Veel eigenaars redeneren: 'Waarom zou ik mijn woning nog verhuren voor 650 euro als ik dat bedrag ook kan krijgen voor een weekend of een midweek?'", legt De fauw uit. Als gevolg daarvan loopt de Brugse binnenstad langzaam leeg. Er wonen nog amper 20.000 mensen.

"Als Brugge één kritiek krijgt op bijvoorbeeld Tripadvisor, dan is het dat het één groot museum is, dat het onvoldoende leeft", zegt Van Den Heede. Om een verdere leegloop te vermijden, voerde de stad al in 1996 een hotelstop in voor de binnenstad. In 2002 kwam daar een stop op nieuwe vakantiewoningen bij. Die ingrepen zorgden ervoor dat de stadsvlucht binnen de perken bleef. Al trekken vooral jongere Bruggelingen nog altijd vaak naar andere steden, Gent voorop. "Heel veel van mijn leeftijdsgenoten gaan in Gent studeren, en blijven daar vaak ook plakken. Hier is niet zoveel te beleven voor jongeren, en bovendien is het ongelooflijk duur om in het centrum van de stad te wonen", zegt Vital.

Hoewel Open Vld de woonmaatregelen nu in vraag stelt, blijven ze volgens Van Den Heede erg belangrijk voor de leefbaarheid. "Als je de stad overlevert aan de ondernemers die massaal geld willen verdienen, komt de authenticiteit in het gedrang. De huizen worden onbetaalbaar, en zo jaag je de echte Bruggelingen weg", zegt ze. "Als je nog meer vakantiewoningen toelaat, zal het museumgehalte alleen maar toenemen."

Ook Marjans buurvrouw Heidi, die net thuis komt met de fiets, moet er niet aan denken dat het verbod wordt opgeheven. "Dan zouden hier geen Bruggelingen meer wonen", klinkt het stellig.

Transitmigranten

De laatste maanden stak, vooral in Zeebrugge, nog een ander verkiezingsthema de kop op: transitmigranten. Dit jaar zijn in Zeebrugge al een recordaantal transitmigranten opgepakt terwijl ze proberen de haven binnen te dringen of betrapt worden in containers of vrachtwagens in een poging naar Groot-Brittannië te geraken. Het groeiend aantal transitmigranten leidt ook tot steeds meer diefstallen en meldingen van overlast in de Brugse deelgemeente. N-VA wil een lik-op-stukbeleid, met meer samenwerking tussen de verschillende politiezones. Om de humanere positie te benadrukken zette CD&V dan weer advocate Sylvie Micholt, die de hulpacties voor de migranten steunt en hen juridisch wil bijstaan, op haar lijst.