Voor Trump is handel oorlog – en hij is aan de winnende hand

Premier Justin Trudeau spreekt van "een goede dag voor Canada". De verantwoordelijke Mexicaanse minister van "een goede nacht voor Mexico, en voor Noord-Amerika". En president Trump twittert op zijn beurt over "een geweldig akkoord voor alle drie de landen". Wie niet beter weet, zou denken dat de tijd van vrijhandel als win-winsituatie nooit voorbij is gegaan.

Lees ook: Voedselbanken in de VS raken overspoeld door goederen die door handelsoorlog niet geëxporteerd worden

Het Witte Huis had gewaarschuwd dat Canada vóór maandag akkoord moest gaan met aanpassingen van het Noord-Amerikaanse Vrijhandelsakkoord (Nafta). Dat verdrag, daterend uit 1994, vormde een mijlpaal in de opmars van de globalisering. Volgens het toen dominante liberale adagium worden we uiteindelijk allemaal beter van vrijhandel.

Trump koestert een heel ander wereldbeeld. Niet voor niets wordt hij hier en daar een ‘neomercantilist’ genoemd. Het mercantilisme is een in vergetelheid geraakte economische school die tot in de 18de eeuw populair was. Haar aanhangers beschouwden de internationale economie als een zero sum game. Niks win-win, handel is geen blij Woodstock. Handel is oorlog.

Mes op de keel

Dus heeft Trump het afgelopen jaar zijn buurlanden het mes op de keel gezet. In afzonderlijke onderhandelingen eiste hij concessies van Canada en Mexico – of anders zouden de Amerikanen Nafta naar de vuilnisbelt van de geschiedenis verwijzen. Die agressieve benadering heeft hem niets dan hoon opgeleverd, van zijn Republikeinse partijgenoten tot de communistische Chinese partijtop en supranationale instituties als het IMF. Desondanks kwamen de VS in augustus al tot overeenstemming met Mexico, het derde land van het Noord-Amerikaanse handelsakkoord.

Nu volgt ook Canada. Marcel Timmer, hoogleraar economische groei en ontwikkeling aan de universiteit van Groningen, sprak eerder al de verwachting uit dat beide landen elkaar zouden vinden – alle retoriek ten spijt. "Het belangrijkste voor Trump is dat hij zijn volk kan laten zien succes te boeken. Canada heeft duidelijk baat bij een handelsverdrag. Al was het maar op basis van geografie."

Is daarmee het bewijs geleverd dat Trumps mercantilisme werkt? Een "bevestiging van zijn strategie op het terrein van internationale handel", zoals een van zijn medewerkers het formuleerde? Of zit het voornaamste verschil tussen het oude Nafta en het nieuwe Usmca (wat staat voor United States-Mexico-Canada Agreement) hem in de vijfletterige afkorting?

Zuivelmarkt en auto-industrie

Dat laatste is te kort door de bocht. Trump heeft wel degelijk iets binnengehaald. Zo zullen Amerikaanse boeren meer toegang krijgen tot de zwaar gereguleerde Canadese zuivelmarkt. Tot woede van de agrariërs uit dat land. "Wij zien niet in hoe dit akkoord goed kan zijn voor de 220.000 Canadese families die voor hun levensonderhoud afhankelijk zijn van zuivel", reageerde een boerenvoorman. Ook de Amerikaanse auto-industrie krijgt een impuls. Het nieuwe akkoord schrijft onder meer voor dat een groter percentage van de auto-onderdelen in Noord-Amerika geproduceerd moet worden, en vaker op plaatsen waar arbeiders minimaal 16 dollar per uur betaald krijgen. Dat is gunstig voor zowel Canada als de Verenigde Staten.

Maar net als eerder dit jaar, toen Trump tot een vergelijk kwam met de Europese Unie, heerst ook nu onduidelijkheid over de details van de deal. Laat staan dat iemand durft te zeggen wat het effect hiervan is op het Amerikaanse handelstekort van 566 miljard dollar. Zo lijken Mexico en Canada gespaard te worden voor eventuele nieuwe Amerikaanse importheffingen op auto’s. Beide landen mogen volgens persbureau Reuters in dat geval jaarlijks 2,6 miljoen passagiersauto’s blijven exporteren naar de VS. Maar dat is veel meer dan zij op dit moment uitvoeren. Ook doet het nieuwe akkoord niets aan de importtarieven voor staal en aluminium die Trump voor een groot aantal landen, waaronder Canada, heeft ingesteld.

Protectionisme

Misschien wel het grootste voordeel voor de Amerikanen is dat Trump nu de handen vrij heeft voor de lakmoesproef voor zijn handelsrevolutie: China. Dat zal lastiger worden. De op één na grootste economie ter wereld staat veel sterker dan het relatief bescheiden Mexico en Canada. Bovendien wijzen hedendaagse economen erop dat Trump op een wankel koord balanceert. Jawel, wanneer een machtig land als de Verenigde Staten het slim speelt, kan het wel degelijk betere handelsvoorwaarden afdwingen. Maar dat voordeel verdwijnt als sneeuw voor de zon zodra álle landen het mercantilisme afstoffen. Dan dreigt alsnog een kettingreactie van protectionistische maatregelen die ten koste gaat van de wereldwijde economische bloei – ook die van Amerika.