"Als het aan ons ligt, wordt Johnson premier": anti-May speech met gejuich ontvangen

"Hear, hear!" Met een gebalde vuist toont Angus Ross zijn instemming met Boris Johnsons constatering dat het brexitvoorstel van Theresa May "gevaarlijk" is, "een schandaal" en zelfs een "politieke vernedering". "Dit is wat we willen horen", verzekert het 76-jarige partijlid uit Portsmouth.

Ruim 700 aanwezigen vullen de op een na grootste hal in het congrescentrum van Birmingham voor de publiekslieveling van de Conservatieve Partij. Ze delen de gevoelens van Johnson over het Chequers-voorstel van May. Maar zijn rede is niet alleen een oproep voor een "Full English Brexit". Door de aanvallen op de Labour-partij van Jeremy Corbyn heeft die ook het karakter van een voortijdige verkiezingstoespraak.

Lange rij

De oer-Engelse rij voor Johnsons optreden in Birmingham is langer dan de rij voor niet-EU-immigranten op Heathrow en zeker zo levendig als de rijen voor de bakker of slager in de Sovjet-Unie, zoals omschreven door de Russische romancier Vladimir Sorokin. Cameraploegen ondervragen de geduldig wachtenden. Een groep dames haalt herinneringen op aan eerdere Boris-toespraken ("Weet je nog toen hij opkwam op de tune van Eastenders?"). Boris-aanhanger Ross, onderwijl, doodt de tijd met de kruiswoordpuzzel in de gratis uitgedeelde Times.

"Eerder op de dag heb ik ook een uur gewacht voor een debat met Jacob Rees-Mogg", zegt het jonge partijlid Thomas, die een paar dagen vrij heeft genomen van zijn werk bij The Bank of England. "En ik kwam er niet in."

Het is het verhaal van het partijcongres bij de Tories dit jaar: niemand wil de strak geregisseerde uiteenzettingen van bewindslieden horen; iedereen wil naar ‘Boris’ en ‘Jacob’, de twee flamboyante stand-up-brexiteers die als ‘gewone’ Kamerleden geen recht van spreken hebben in de grote hal en het moeten doen met de zogeheten ‘fringe’-debatten – bijeenkomsten in de marge. Als de zaal voor Johnson volstroomt spreekt minister van Binnenlandse Zaken Sajid Javid in de slechts half gevulde plenaire zaal.

"Losgezongen"

"De top van de partij is losgezongen van de gewone leden", zegt Ross, een gepensioneerde bedrijfsadviseur, die samen studeerde met de vader van Johnson en in 2005 kandidaat was in de Schotse Hooglanden. "Als het aan de leden ligt wordt Boris premier, maar omdat Kamerleden de kandidaten selecteren is die kans klein." 

Een andere congresganger, John Smeaton, luistert mee. "Bij Labour hebben de leden meer macht en dat zou hier ook zo moeten zijn. Bij ons in Taunton, Somerset, is voor brexit gestemd maar onze afgevaardigde wil het liefst dat we bij die EU blijven."

Bevrijd van ministeriële verantwoordelijkheden koestert Johnson zijn rol als rebel, net zoals tijdens de referendumcampagne. Maandag was hij joggend gefotografeerd in de velden van Oxfordshire, nabij de laatste rustplaats van zijn held Winston Churchill. Dat werd gezien als een plaagstoot naar Theresa May, die heeft beweerd dat het rennen, als kind, door korenvelden het ondeugendste is dat ze ooit had gedaan. Eind vorige week had The Daily Telegraph, de Borisbode, hem 4.600 woorden gegeven om zijn alternatief voor Chequers uiteen te zetten: een verbeterde versie van het vrijhandelsakkoord dat Canada met de EU heeft afgesloten.

Tirade

Ten overstaan van de afgeladen zaal – met twintig prominente partijleden, zijn vader Stanley en zijn (eurogezinde) zus Rachel op de eerste rij – vat hij zijn anti-Chequerstirade nog eens samen. "Zonder de mogelijkheid om onze eigen wetten te maken, zal ons land in ketenen door de Brusselse Wetstraat worden gesleept", roept hij tot enthousiasme van zijn gehoor. Hij valt zijn oude vriend en rivaal Michael Gove aan die volgens hem ten onrechte denkt dat de Britten, na Chequers te hebben geaccepteerd, ruimte krijgen om terug te kunnen krabbelen. Met Chequers, zo voorspelt hij, "zullen we in onmin blijven leven met onze Europese vrienden."

Zijn toespraak gaat verder dan de brexit. Hij valt de socialistische plannen van Corbyn aan met een Thatcheriaans pleidooi over de vrije markt en de Conservatieve droom van woningbezit. Dat laatste was een verhulde aanval op May. Zij heeft pas gezegd, geïnspireerd door Corbyns populariteit, dat mensen in sociale huurwoningen respect verdienen. Iets dat vaak ontbreekt binnen Conservatieve kringen.

Visie

Het valt allemaal goed bij Jean Heath, een partijlid uit Manchester. "We hebben iemand nodig met een visie", zegt ze na afloop, "en dat heeft de huidige premier niet." Met haar eega zal ze woensdag wel naar Mays slottoespraak gaan. "De rij daar zal wat korter zijn, denk ik."