Waarom kregen slechts drie vrouwen de Nobelprijs fysica?

Waarom hebben er nog maar drie vrouwen ooit een nobelprijs fysica toegekend gekregen? Als er maar weinig vrouwen interesse zouden hebben in wetenschappen, zou ik dit kunnen begrijpen. Als er maar weinig vrouwen actief zouden zijn binnen de wetenschappelijke sector, zou ik dit kunnen aannemen. Maar dit is niet zo. Wij bestaan. Wij zijn met velen. Wij zijn vrouwelijke wetenschappers en wij zijn goed in wat we doen.

Traditiegetrouw wordt de nobelprijs uitgereikt aan één persoon. Hiermee beantwoordt men aan het beeld van één zonderling genie die een openbaring heeft, een Eureka moment. Men linkt één wetenschapper met één idee, en liefst nog met een mythe erbij. Zo zou Galileo Galilei ontdekt hebben dat de valversnelling constant is voor alle objecten, door verschil lende bollen van de toren van Pisa te gooien.

Tegenwoordig zijn wetenschappelijke doorbraken echter het product van een langdurige inspanning door een onderzoeksgroep die bestaat uit vele wetenschappers. Ieder jaar komt de vraag voor welk onderzoek de nobelprijs zal worden uitgereikt. Vervolgens is het dilemma wie de eer op zijn of haar naam mag schrijven. Iemand wordt gekozen. Dit is zelden één van de vrouwen uit de onderzoeksgroep. Dat het Nobelprijscomité weigert de voltallige onderzoeksgroep te honoreren geeft almaar meer problemen.

Hier knelt het schoentje voor de vrouwen. Tussen de leidinggevende personen zijn er weinig vrouwen te bespeuren. Hoe hoger in functie je gaat kijken, des te groter de onderrepresentatie. Meisjes zijn evengoed gefascineerd door wetenschappen en sterk in wiskunde. Op doctoraatsniveau zijn er zelfs 45% vrouwen. En het aandeel vrouwelijke aspirantonderzoekers groeit de laatste jaren sneller dan dat van mannen.

Maar bij iedere carrièrestap zakt het percentage onrustbarend. Aan de top moeten 10% vrouwelijke hoogleraars het opnemen tegen 90% mannen.

Het systeem verkiest mannen boven vrouwen als het gaat om cruciale posities in management en onderzoek. Een onderzoekster moet zich eens zo hard bewijzen voor erkenning dan haar mannelijke collega. Vrouwen worden minder gemakkelijk aanvaard als leiders in de wetenschap. Dit geeft een enorm verlies aan onderzoekscapaciteit.

Als doctoraatstudente fysica werk ik mee aan het SoLid experiment. Samen met mijn mannelijke en vrouwelijke collega’s ben ik op zoek naar een nieuw elementair deeltje, het steriele neutrino. Als we dit vinden, maken we grote kans op een Nobelprijs. Maar wie zal deze dan ontvangen?

De theoreticus die het deeltje voorspeld heeft? Of waren dat er meerdere? Een leidinggevend persoon van ons experiment?

We moeten niet streven naar een genderquota. We moeten streven naar excellentie in het onderzoek. Marie Curie werd posities geweigerd omdat ze een vrouw was. Later werd ze de eerste vrouwelijke Nobelprijswinnares. Ze werd bovendien de enige persoon ooit die twee nobelprijzen won in verschillende onderzoeksdomeinen!

De stereotypering zit tegen. Het beeld dat we hebben van de professor is dat van Gobelijn, Einstein of opa Fonkel. Een collega vertelde me dat haar kinderen zeiden: “Maar mama, jij kan toch helemaal geen professor zijn! Jij bent toch niet oud en hebt geen baard.” Dit beeld is achterhaald.

Het is fantastisch dat een wetenschapster in de schijnwerpers komt te staan met het winnen van de Nobelprijs. Ik moedig alle vrouwelijke onderzoekers aan zichtbaar te zijn zodat we meer gehoor krijgen in het wetenschappelijk debat. Zodat de volgende generaties van jonge meisjes en vrouwen rolmodellen hebben. Zodat wetenschapsters de nodige erkenning en aanmoediging krijgen. Dan zal het niet lang wachten zijn tot de volgende Nobelprijswinnares!

Bron cijfers genderongelijkheid FWO jaarboek 2012 - DIVERSITEIT