Na de Canvas-reeks is er nu het boek "Kinderen van de repressie"

De Tweede Wereldoorlog is niet gestopt in 1944. Niet alleen wie verdacht werd van samenwerking met de nazi’s kreeg de rekening gepresenteerd.  Naar schatting 300.000 à 400.000 Belgen, kinderen uit repressiegezinnen, leven nog altijd met de gevolgen van wat hun ouders gedaan hebben tijdens de oorlog. 

Velen dragen de oorlog en de repressie een leven lang mee: ze worden geconfronteerd met praktische en familiale problemen, schuldgevoelens, wrok, het oordeel van de goegemeente en ze blijven vaak ook achter met een heleboel onbeantwoorde vragen.

Wat maken zij mee? Hoe kruipt die geschiedenis in hun genen? Op welke manier vormt het verleden zo het DNA van het heden? Dat zijn de vragen die historicus Koen Aerts probeert te beantwoorden in  "Kinderen van de repressie. Hoe Vlaanderen worstelt met de bestraffing van de collaboratie." 

In het boek gaat het dus niet over de daden van de collaborateurs zelf, maar over hun kinderen. Zij staan centraal, wordt benadrukt, niet de schuld of de onschuld van de ouders. En de kinderen zijn per definitie onschuldig en niet verantwoordelijk voor de daden van hun ouders hoewel ze er soms nog een leven lang scheef voor bekeken kunnen worden.

Wat opvallend is, is dat er tot zeer recent weinig onderzoek gedaan is naar de kinderen uit repressiegezinnen als groep.  Dat terwijl er in Nederland de Stichting Werkgroep Herkenning bestaat, een kennis- en hulpverleningscentrum voor kinderen van "foute" ouders. 

Aerts gaat aan de hand van getuigenissen en meer dan honderd gesystematiseerde interviews op zoek naar "patronen in hun wedervaren en de wijze waarop de staat, de samenleving en politiek deze kinderen wel of niet problematiseren."

En die getuigenissen zijn heel uiteenlopend. Sommige kinderen zijn zwaar getraumatiseerd door wat ze meegemaakt en gehoord en gezien hebben, terwijl anderen soms opmerkelijk weinig last lijken te hebben van het oorlogsverleden van hun ouders. 

Kinderen van de repressie mochten na de oorlog weinig van de overheid verwachten, schrijft Aerts. "Meer nog, de bestraffing van hun ouders kan hen rechtstreeks treffen en het ontbreekt aan structurele opvang voor verweesde of verarmde families."

Ze waren zelfs een vergeten groep. Volgens Aerts is dat te wijten aan een gebrek aan visie van de overheid, die het lot van de kinderen te vaak liet afhangen van familieleden en vrienden. 

In zijn slotwoord benadrukt de schrijver het belang van de geschiedenis. "Na 75 jaar heeft de Tweede Wereldoorlog nog een hoorbare hartslag." Maar het was wel nu dat de verhalen opgetekend moesten worden, want ook de kinderen van de collaborateurs worden ouder.

In de fictie leeft de thematiek ook heel sterk omdat het een dankbaar onderwerp is met een spanningsboog. Het bekroonde boek "Wil" van Jeroen Olyslaegers slaagt volgens hem "op een terrein dat de geschiedschrijving doorgaans slechts deels bezet, het kruispunt tussen historische accuratesse en een morele mokerslag in een menselijk verhaal gegoten".

Volgens Aerts zitten we nu in een kantelmoment (met de kleinkinderen van zij die de oorlog meegemaakt hebben) en zal de Tweede Wereldoorlog langzaam maar zeker een "gebanaliseerd" werkelijk verleden worden. 

"Het morele ijkpunt van het heden, ligt in dat verleden", besluit Aerts.  "Hier heerst de  hartslag van de p(e)acemaker, de georganiseerde herinnering als een maatschappelijke en politieke opdracht: de geschiedenis die de toekomst moet bewaken. (...) Om de pacemaker af te stellen en zo nodig te corrigeren is het daarom zo belangrijk om de wezenlijke veelkleurigheid te registreren van alle partijen die aan de geschiedenis deelnemen en in het heden samen verder moeten leven."

Herbeluister het gesprek met Koen Aerts in "De wereld vandaag": 

Morgen wordt "Kinderen van de repressie" voorgesteld in het Vlaams Parlement. Voorzitter Jan Peumans zal het boek inleiden, professoren Bruno De Wever en Nico Wouters nemen deel aan een panelgesprek.