Mogelijk eerste maan buiten ons zonnestelsel gevonden
Amerikaanse astronomen hebben mogelijk voor het eerst een exomaan ontdekt; een maan bij een planeet in een ander zonnestelsel. De ontdekking wordt deze week met de nodige tamtam – en met een kleine slag om de arm – aangekondigd in Science Advances.
Ignas Snellen van de Leidse Sterrewacht spreekt van een "interessante" ontdekking. "Manen kunnen een grote invloed hebben op de stabiliteit van het klimaat van de planeten waar ze omheen draaien en op hun rotatie."
De vondst van een nieuwe exoplaneet haalt al lang de voorpagina’s niet meer: sinds 1995 zijn er al bijna 4.000 van zulke planeten bij andere sterren ontdekt, in alle soorten en maten. Of die verre planeten ook manen hebben, net zoals bijvoorbeeld de aarde en de planeet Jupiter in ons eigen zonnestelsel, bleef echter onduidelijk.
David Kipping van de Columbia University in New York en zijn promovendus Alex Teachey denken nu eindelijk beet te hebben. Exoplaneet Kepler-1625b, een gasvormige reuzenplaneet vergelijkbaar met Jupiter, lijkt vergezeld te worden door een maan met een ruim drie maal zo kleine middellijn.
Planeetschommeling
Kepler-1625b werd in 2016 ontdekt doordat de planeet eens per omloop voor zijn moederster langs beweegt en daarbij een klein beetje licht onderschept. De Amerikaanse ruimtetelescoop Kepler heeft drie van zulke planeetovergangen gezien, en daarbij leek er steeds sprake te zijn van een minuscuul tweede helderheidsdipje – mogelijk veroorzaakt door een maan.
Een vierde overgang is eind oktober 2017 waargenomen met de Hubble Space Telescope. Het tweede helderheidsdipje was duidelijk zichtbaar, en bovendien vond de planeetovergang ruim een uur vroeger plaats dan voorspeld. Dat valt te verklaren door de zwaartekracht van een relatief grote maan – die brengt de planeet een beetje aan het schommelen.
Volgens Kipping en Teachey is een maan dan ook de best denkbare verklaring voor de waarnemingen. Honderd procent zeker zijn ze echter nog niet. "In mei 2019 vindt een nieuwe planeetovergang plaats, die we ook met Hubble willen bestuderen", aldus Kipping tijdens een persconferentie eerder deze week. "Pas als onze voorspellingen dan precies uitkomen, kunnen we met zekerheid een ontdekking claimen."
Het enorme formaat van de exomaan – ongeveer even groot als de planeet Neptunus – vormt de grootste verrassing van de potentiële ontdekking. Volgens Snellen weten we echter nauwelijks onder welke omstandigheden manen kunnen ontstaan, "en dus ook niet hoe groot je ze zou kunnen verwachten, als bijproduct van de geboorte van planeten".
Omdat de maan van Kepler-1625b net zoals de planeet zelf vrijwel zeker gasvormig is, zal er vermoedelijk geen leven op kunnen voorkomen. Maar, zegt Snellen, "er zijn meer reuzenplaneten zoals Jupiter gevonden die zich in de bewoonbare zone van hun moederster bevinden. Als die planeten kleinere, rotsachtige manen hebben, met een vast oppervlak, zou daar in principe leven op kunnen voorkomen."