De OPCW is een organisatie die erover waakt dat niemand scheikundige wapens inzet. Zo heeft ze veronderstelde aanvallen met chemische wapens in Syrië en de vergiftiging van de vroegere Russische dubbelspion Sergej Skripal in Engeland nagegaan.

De cyberoperatie tegen de OPCW was het werk van de Russische militaire inlichtingendiensten, de GROe, aldus Bijleveld. Vier Russische inlichtingenofficieren zijn Nederland uit begeleid. Zij hadden allen een diplomatiek paspoort en er was een IT-deskundige onder hen, weet de Britse openbare omroep BBC.

Het viertal was op 10 april Nederland binnengekomen, in het bezit van grote hoeveelheden contant geld: 20.000 euro en 20.000 dollar.

Op tijdens de persconferentie getoonde foto’s is hun aankomst op de Amsterdamse luchthaven Schiphol te zien. Een medewerker van de Russische ambassade pikte hen daar op. Het is zeer uitzonderlijk dat namen en foto’s van spionnen openbaar worden gemaakt.

Ze waren van plan het wifi-netwerk van de OPCW te hacken en te infecteren, zei Eichelsheim. De vier hadden daarvoor een groot aantal telefoons en speciale apparatuur bij zich.

Op de communicatieapparatuur van de Russen werd informatie gevonden die er op wees dat zij ook in Zwitserland waren eind 2016, toen een functionaris van het antidopingbureau WADA werd gehackt. Ook kwamen er activiteiten uit naar voren die gericht waren tegen het onderzoek naar het neerschieten boven Oekraïne van vlucht MH17 .Op de computers werd informatie gevonden over een laboratorium dat onderzoek deed naar de zaak-Skripal en gifgasaanvallen in Syrië.

De officieren waren van plan om na de operatie in Nederland door te reizen naar Zwitserland. De MIVD nam treintickets in beslag.

De Britse regering zei donderdag volgens de BBC van haar kant dat de GROe cyberaanvallen heeft uitgevoerd tegen firma’s in Rusland zelf en in Oekraïne, de Democratische Partij in de VS en een klein televisienetwerk in het Verenigd Koninkrijk.

“Diabolische cocktail”

Een woordvoerster van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken omschreef de beschuldiging van het Britse National Cyber Security Centre als “levendige fantasie van onze collega’s in Groot-Brittannië”. Moskou gewaagt volgens het staatspersbureau Tass van een “diabolische cocktail” van beschuldigingen tegen Rusland.

NAVO: “Roekeloos Russisch gedragspatroon”

De NAVO-lidstaten tonen zich solidair met de Nederlandse en Britse regering. “De NAVO-bondgenoten zijn solidair met de beslissing van de Nederlandse en Britse regeringen om Rusland aan te spreken over de flagrante pogingen om het internationaal recht en internationale instellingen te ondermijnen”, zegt NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg. “Rusland moet zijn roekeloos gedragspatroon stoppen, waaronder het gebruik van geweld tegen zijn buren, pogingen tot inmenging in verkiezingsprocessen en wijdverspreide desinformatiecampagnes.”

De NAVO zal zijn defensie- en afschrikkingscapaciteiten versterken om met hybride bedreigingen om te gaan, zoals op vlak van cyber. Op de vergadering van de NAVO-ministers van Defensie, donderdag op het hoofdkwartier van de verdragsorganisatie in Brussel, bespraken ze onder meer de vooruitgang in de oprichting van een nieuw “Cyber Operations Centre”.

“De aankondigingen vandaag door de Nederlandse en Britse regeringen, hebben de Russische arbitraire campagne van cyberaanvallen over de hele wereld onthuld”, zei Stoltenberg tijdens de persconferentie na afloop van de vergadering.

Hij kondigde nog aan dat verschillende bondgenoten hun cybercapaciteiten aan de NAVO hebben aangeboden. Welke landen dat zijn, zei Stoltenberg weliswaar niet.

De Amerikaanse minister van Defensie James Mattis bevestigde op zijn beurt wel dat de Verenigde Staten hun cybercapaciteiten beschikbaar hebben gesteld aan de NAVO. Hij zei dat het Verenigd Koninkrijk, Denemarken, Nederland en Estland dat ook hebben gedaan. Zij zullen “nationale cyberbijdragen leveren aan de NAVO”, zei hij. De Amerikaanse minister stelde ook dat de NAVO-bondgenoten “schouder aan schouder met Nederland en het Verenigd Koninkrijk” staan.

Dat verschillende landen hun cybercapaciteiten beschikbaar maken, “is een grote stap vooruit”, aldus Stoltenberg. “Deze cybercapaciteiten zullen ons even sterk maken in cyberspace als we zijn op land, op zee en in de lucht.”

De NAVO-baas benadrukte meermaals dat de aanval op de OPCW is gefaald. Dat toont volgens hem aan dat de NAVO sterker is geworden op cybervlak. “Het beste wat we kunnen doen, is onze cyberweerbaarheid en -defensie verbeteren, zodat we cyberaanvallen kunnen stoppen.”

In 2014 waren de NAVO-leden het eens dat een cyberaanval ook aanleiding kan geven tot het collectieve verdedigingsmechanisme, zoals dat bepaald is in het artikel 5 van het Noord-Atlantisch Verdrag. Dat artikel bepaalt dat een gewapende aanval tegen een NAVO-lid als een aanval tegen alle lidstaten wordt beschouwd. De lidstaten moeten het aangevallen land bijstaan en kunnen terugslaan. Het artikel is nog maar één keer ingeroepen, na de aanslagen van 11 september 2001 in New York. “Hoe we reageren, zal geval per geval bepaald worden”, zei Stoltenberg.

Europese Unie: “Daad van agressie”

“We drukken onze bezorgdheid uit over deze poging om de integriteit van de OPCW te ondermijnen, een gerespecteerde internationale organisatie die in Nederland te gast is”, zeggen Europese Raadsvoorzitter Donald Tusk, Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker en Hoge Vertegenwoordiger Federica Mogherini donderdag in een gezamenlijke mededeling. “Deze daad van agressie toont de minachting voor de OPCW aan, die met een mandaat van de Verenigde Naties wereldwijd wapens wil vernietigen.”

De EU betreurt zulke daden, “die het internationaal recht en de internationale instellingen ondermijnen”. Tusk, Juncker en Mogherini nemen zich voor de digitale weerbaarheid van hun eigen instellingen, van de EU-lidstaten en van hun internationale partners en organisaties te verhogen.