Nederland verijdelde Russische cyberaanval in Den Haag en zette 4 spionnen het land uit

Bijleveld deed de onthulling op een persconferentie met de baas van de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst, Onno Eichelsheim, en de Britse ambassadeur Peter Wilson.

Het MIVD kon de Russische cyberaanval in april dit jaar "verstoren".  De operatie was het werk van de Russische militaire inlichtingendiensten, de GROe, aldus Bijleveld. Vier betrokken Russische inlichtingenofficieren werden meteen het land uitgezet. Zo kon voorkomen worden dat de OPCW gehackt werd. De OPCW is een organisatie die erover waakt dat niemand scheikundige wapens inzet.

De vier spionnen kwamen op 10 april Nederland binnen met een diplomatiek paspoort. Ook hadden ze grote hoeveelheden contant geld bij zich: 20.000 euro en 20.000 Amerikaanse dollars. Een van hen was een IT-deskundige, weet de BBC. Ze waren van plan het wifi-netwerk van de OPCW te hacken en infecteren, zei Eichelsheim. Ze hadden ook een groot aantal telefoons bij zich en speciale apparatuur om de hack tegen de OPCW uit te voeren. Ze zouden onder meer de bedoeling hebben gehad inloggegevens te bemachtigen.

Op foto's die tijdens de persconferentie werden getoond was de aankomst van de vier spionnen op Schiphol te zien. Ze werden daar opgepikt door een medewerker van de Russische ambassade.

De vier werden later opgepakt en moesten al hun spullen achterlaten. Op een van de laptops is ontdekt dat een van de Russische officieren verbinding heeft gemaakt met Brazilië, Zwitserland en Maleisië. Bijleveld heeft de Russen opgeroepen te stoppen met geheime cyberoperaties. 

De Britse ambassadeur Peter Wilson zei dat zeker één officier van de Russische militaire inlichtingendienst GROe in Maleisië geprobeerd heeft informatie van het onderzoek naar de ramp met MH17 te stelen. De officier die in Maleisië actief was, is een van de vier die in Nederland werd betrapt. Hij richtte zijn vizier op meerdere Maleisische overheidsinstellingen, waaronder de Maleisische politie en het kantoor van de procureur-generaal. Op de communicatieapparatuur van de Russen werd verder informatie gevonden die er op wees dat zij ook in Zwitserland waren eind 2016 toen een functionaris van het antidopingbureau WADA werd gehackt. 

De Russen waren van plan na de actie door te reizen naar Zwitserland. Treintickets zijn door de MIVD in beslag genomen. Op de computers werd informatie gevonden over een laboratorium dat onderzoek deed naar de zaak-Skripal en gifgasaanvallen in Syrië.

Het Russische ministerie van Buitenlands Zaken zegt dat Britse beschuldigingen aan het adres van de militaire inlichtingendienst GROe getuigen van een "levendige fantasie". Het departement zegt dat sprake is van een desinformatiecampagne die Russische belangen schade moet toebrengen, bericht het persbureau TASS.

Ook een bron bij het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken ontkent dat een poging is gedaan de OPCW in Den Haag te hacken. "Dit is weer een absurditeit", stelde de ingewijde volgens de Russische nieuwsdienst Sputnik. De bron zegt ook dat het helemaal niet nodig was om de internationale organisatie te hacken, omdat Rusland zelf eveneens lid is. "We maken onderdeel uit van alle structuren van de organisatie, dus waarom zouden we het hacken? We hebben toegang. Hun hele netwerk ligt open voor ons", aldus de anonieme functionaris.

Meerdere westerse landen beschuldigen inlichtingendienst GROe van schadelijke en verstorende cyberactiviteiten. Die zijn volgens Groot-Brittannië bedoeld om westerse democratieën te ondermijnen. Een woordvoerster van het Russische ministerie zei volgens TASS dat sprake is van een soort "diabolische parfumcocktail" van beschuldigingen tegen haar land.

De Russische delegatie bij de OPCW wil niet reageren op de Nederlandse beschuldigingen, bericht de Russische nieuwssite Sputnik.

De Britse regering zei verder volgens de BBC dat de GROe cyberaanvallen heeft uitgevoerd tegen firma's in Rusland zelf en in Oekraïne, de Democratische Partij in de VS en een klein televisienetwerk in het Verenigd Koninkrijk.

Het is zeer uitzonderlijk dat namen en foto's van spionnen openbaar worden gemaakt. Eichelsheim noemde de persconferentie "ongemakkelijk", aangezien hij en zijn dienst gewend zijn in het geheim te opereren. "Maar soms is het ook belangrijk uit de schaduw te treden. Het voelt ongemakkelijk, maar het is noodzakelijk."

De OPCW heeft de afgelopen tijd onderzoeken uitgevoerd, onder meer naar gifgasaanvallen van het Syrische regime. Rusland steunt de Syrische president Bashar Assad. Ook deed de OPCW onderzoek naar de aanslag op de Russische dubbelspion Sergej Skripal, die in maart werd vergiftigd met het zenuwgas novitsjok.

De Russische ambassadeur is op het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag op het matje geroepen omdat de Russische militaire inlichtingendienst heeft geprobeerd het wifi-netwerk van de OCPW te hacken.

De ambassadeur moet toelichting geven op de actie. Hij wordt dan ook geconfronteerd met alle informatie.

Het kabinet vindt de operatie van de Russische dienst "zeer zorgelijk", zei Bijleveld. Later wordt nog bekeken of er meer maatregelen moeten volgen tegen de Russische ambassade. Een diplomaat van de ambassade haalde namelijk op Schiphol de vier agenten op die de operatie uitvoerden.

Het is zeer uitzonderlijk dat deze gegevens openbaar worden gemaakt, zei Bijleveld. "Rusland moet hiermee stoppen." Er wordt een "duidelijk signaal" afgegeven.

Premier Mark Rutte en zijn Britse ambtsgenoot Theresa May hebben in een gezamenlijke verklaring de "onacceptabele cyberoperaties"' van de Russische militaire inlichtingendienst tegen de OPCW veroordeeld.

"Deze poging om toegang te verkrijgen tot de beveiligde systemen van een internationale organisatie, die zich wereldwijd inspant voor de uitbanning van chemische wapens, toont wederom dat de GROe zich niets aantrekt van internationale waarden en de rechtsorde die ons allen beschermt", aldus Rutte en May. "De roekeloze operaties van de GROe variëren van destructieve cyberoperaties tot de inzet van chemische middelen, zoals we hebben gezien in Salisbury."

Volgens de twee bekrachtigt het optreden van vandaag de duidelijke boodschap van de internationale gemeenschap. "Wij zullen de internationale rechtsorde blijven verdedigen en internationale organisaties blijven beschermen."

Het is niet uitgesloten dat er maatregelen tegen Rusland worden getroffen. Daarover moet wel eerst worden overlegd met bondgenoten, zegt Rutte nog.

De OPCW is opgericht door het internationaal verdrag Chemische Wapens, de Chemical Weapons Convention (CWC), die in 1997 in werking trad. De organisatie zetelt in Den Haag. 193 lidstaten zijn er bij aangesloten. Niet leden zijn Noord-Korea, Zuid-Sudan, Angola en Egypte.

Het doel van de OPCW is om chemische wapens permanent uit te bannen door bestaande voorraden te vernietigen en door het opnieuw verschijnen van dergelijke wapens te voorkomen.

De lidstaten zijn verplicht hun voorraad chemische wapens op te geven bij de OPCW die dan toezicht houdt op de vernietiging. Meer dan 96 procent van de chemische wapens die aan de OPCW zijn opgegeven, zijn tot nu toe vernietigd.

De OPCW is autonoom maar heeft een nauwe werkrelatie met de Verenigde Naties. De organisatie werd in 2013 de Nobelprijs voor de Vrede toegekend voor haar grote inspanningen om chemische wapens te elimineren.

Het kantoor van de OPCW is te vinden in een halfrond gebouw aan de Johan de Wittlaan in Den Haag. Er werken ongeveer vijfhonderd mensen, van wie er 140 inspecties uitvoeren.

De NAVO-bondgenoten roepen Rusland op te stoppen met zijn "schaamteloze pogingen om het internationale recht en instellingen te ondermijnen". Dat zei NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg na afloop van een bijeenkomst van de ministers van defensie van de alliantie, waarin de Nederlandse delegatie uitleg gaf over de operatie tegen de Russische cyberhackers.

"Rusland moet stoppen met zijn roekeloze gedrag, met inbegrip van het gebruik van geweld tegen zijn buren, inmenging in verkiezingscampagnes en zijn wijd verspreide desinformatiecampagnes", aldus Stoltenberg. Volgens de NAVO-topman hebben die burgers in vele landen getroffen en grote economische schade berokkend.

Stoltenberg zei dat het bondgenootschap doorgaat met het versterken van zijn cyberdefensie. Toevallig bespraken de ministers vandaag de voortgang bij het opzetten van het nieuwe Cyber Operations Centre van de NAVO, waarin de lidstaten nauw gaan samenwerken.