Typex over zijn Andy Warhol-strip: "Biografieën mogen niet liegen, maar ik wel"

“Neem me niet kwalijk, u bent toch een vriendin van Dorothy?”, vraagt een onbekende man in een bar. Andy Warhol, eind de twintig, stamelt: “Dorothy? Wie? Eh… Ik… Ik weet niet…” Hij blijft verweesd achter, tot een kelner de codetaal ontcijfert door te verwijzen naar Dorothy uit The Wizard of Oz, gespeeld door Judy Garland. "Het is om te achterhalen of u lid bent van de Lila-gemeente", fluistert hij hem toe.

Het zijn de jaren vijftig. Homoseksualiteit is een zonde in de VS. Elke homo blijft onder de radar. Warhol, die op de pagina ervoor nog met vrouwen flirtte, stapt met die opgedane kennis zonder aarzelen op de man af, vraagt of hij zijn voeten mag tekenen en komt eerst uit de kast als een voetenfetisjist, om vervolgens te vragen of hij ook diens penis mag tekenen. De man vraagt of hij zot is geworden, om dan te fluisteren: "In ieder geval niet waar iemand ons kan zien." Et voilà, even later tekent Warhol het geslacht van de man: in erectie, met een strik errond. Zijn eerste seksuele avontuur met een seksegenoot. Het penisportret krijgt meteen een ereplaats in zijn living.

Het typeert Warhol. Een man die zijn leven lang de controverse opzocht en, misschien net daardoor, zo’n bekende kunstenaar werd.

Kakofonie

In tien hoofdstukken, 562 pagina’s, verbeeldt de Nederlander Typex (56) diens leven. Over zijn woelige jeugdjaren, de getroebleerde relatie met zijn moeder, zijn fascinatie voor Truman Capote, zijn eerste successen of de moordpoging op hem. Maar evenzeer hoe Warhol gebukt ging onder zijn fysiek, seks tot kunstvorm verhief of beroemdheden eerst adoreerde en nadien afviel.

In zijn knus appartement nabij het Amsterdamse Vondelpark, badend in een kakofonie van stijlen waar zowel Jezusbeelden, Dolly Parton-platenhoezen en een Fabeltjeskrant-lampenkap de bezoeker aangapen, liggen ze op tafel: tientallen schetsboekjes waarin Typex vijf jaar geleden minutieus elke stap van zijn avontuur bijhield. Pagina’s kleinschrift worden afgewisseld met tekeningen. “Deze kerel is belangrijk”, zegt hij plots, wijzend op een schets van een magere man die Typex' eerste versie van Warhol aan het lezen is. "So, how much do I have to fear the Foundation?", vraagt Typex hem.

Dat is wellicht Michael Dayton Hermann, licentie-directeur van The Warhol Foundation?

“Dat is ’m. Toen ik met de volledig geschetste versie van dit boek naar Casterman trok, wezen ze erop dat de rechten onbetaalbaar zouden worden. Elk portret, elke afbeelding had een eigen advocatenkantoor. Dat zou stropdas versus stropdas worden. Ik werd aangeraden zelf naar The Warhol Foundation in New York te reizen. Met een gedrukt exemplaar van mijn geschetste versie, aangevuld met ingekleurde illustraties en afgewerkte pagina’s, trok ik nerveus naar ginder."

"Maar de man die over de mail zo formeel bleek, bleek een kerel met tattoos, naar achteren gekamd haar een Hawaïaans bloesje. Hij was een van ons. Hij moest erg lachen met het boek en begreep alle verwijzingen. Ik heb toch maar gevraagd hoe bang ik voor hem moest zijn. ‘Niet!’, zei hij. ‘Dit is wat wij willen.' Ik kreeg carte blanche, en Casterman een vriendentarief voor de rechten.”

Als ik zo om me heen kijk, begrijp ik waarom er in uw boek zoveel uiteenlopende, vaak excentrieke stijlen voorkomen.

(lacht) "Dat mag je op het conto van mijn vrouw zetten. Mijn reden om elk hoofdstuk in een andere stijl te gieten is om de lezer de verschillende periodes te tonen van Warhols leven. Het hoofdstuk over zijn jeugd is in zwart-wit omdat hij opgroeide in een tijd waarin er geen kleur was. Niet op televisie, niet in de bladen. Kijk, deze stijl refereert aan Tom of Finland omdat hij toen met seksfilms bezig was, en dit hoofdstuk over Warhols popart, verwijst naar jullie popart-artiest Guy Peellaert. De bedoeling is de lezer in andere werelden te brengen.”

Wat ik niet wist: Warhol dankt zijn pokdalig gezicht aan het sint-vitusvirus dat hij als kind opliep.

“Sint Vitus is de patroon van de dansers en acteurs. (grijnst) Een soort beschermheilige voor nichten. Maar het is ook een aandoening die huidproblemen in de puberteit kan versterken. Hij vond zichzelf daardoor –zijn puisten en dikke neus – lelijk. Vervelend, want hij was een buitenbeentje. Niet gemaakt voor sleur. Hij wilde aandacht, en net dat kreeg hij daardoor minder. In veel bio’s lees je dat dat zijn zelfbeeld aantastte."

"Hij was veel met zijn uiterlijk bezig. Er bestaat een foto waarop hij met stift zijn neus verkleinde. Hij onderging zelfs een neuscorrectie, alleen groeide zijn neus gewoon terug als ervoor."

"Al die tekortkomingen speelde hij uit. Hij liet luidop weten een pruik te dragen en als hij tijdens interviews begon te stotteren, ging hij nog opvallender stotteren. Zo creëerde hij een zeker beeld van zichzelf. Hij maakte zichzelf zelden mooier dan hij was.”

Hij was lang samen met zijn eerste lief, maar beiden hadden een seksloze relatie. Pijnlijk.

“Dat is een terugkerend iets. Het heeft te maken met de manier waarop hij jongens oppikte. Toen Warhol werd versierd met de vraag of hij een vriend van Dorothy was, was het een kelner, Billy Name, die Warhol wees op die codetaal. Name zelf vond Andy leuk, maar Warhol sloeg zijn avances af. Hem interesseerden enkel de héle knappe jongens. Hij volgde zijn ideaalbeeld. Wellicht omdat hij een negatief zelfbeeld had. Want wie op hem viel, daar moest toch iets mis mee zijn? Dat achtervolgde hem zijn hele liefdesleven. Dat hij zijn leven lang bij zijn moeder woonde, heeft er ook niet toe bijgedragen.”

Maar hij kreeg veel later wel een relatie met Name.

“Klopt. Name werd een bekende fotograaf die zelfs bij naam wordt genoemd in songs van The Velvet Underground. Hij werd ook archivaris van The Factory, Warhols studio in Manhattan (1962-1984, GDW)."

"Je weet dat Warhol in 1968 in The Factory werd neergeschoten door de feministische auteur Valerie Solanas? Warhol raakte toen zwaargewond. Wel, de ruzie die daar aan de basis lag, is de verdwijning van het manuscript dat ze Andy had overhandigd – haar enige kopij, want enkel als je carbonpapier gebruikte had je in die tijd een extra exemplaar. Daardoor ontstak ze in razernij. (wijst naar een plaatje uit het boek) Daar ligt het, haar manuscript. Het is al die tijd in The Factory geweest. Pas jaren later werd het teruggevonden tussen Billy’s troep.”

U levert bijna een freakshow van de meest uiteenlopende artiesten: Dali, Lou Reed, Bob Dylan,… Hoe gedroeg Warhol zich in die kringen?

“Die fascinatie werkte langs twee kanten. Warhol was als kind al gefascineerd door roem. Eerst zocht hij ze op, later zij hem. Wie een beetje bekend was als artiest in het artistieke wereldje, wilde via hem zijn of haar culturele geloofwaardigheid opkrikken. Warhol sloeg die waardigheid dan wel meteen aan diggelen vanaf het moment dat hij zijn mond opentrok. Want hij was vooral geïnteresseerd in roddel."

"Je kan dus geen Warhol-boek maken zonder die stoet van beroemdheden. Hij had hen nodig om doelen te bereiken. Maar ik laat hem ook zeggen dat hij vooral een product wilde zijn – wat hij ook zelf zo verwoordde. De oppervlakkigheid en eenzaamheid die uit zijn beroemdheid voortsproot, cultiveerde hij. Ik kan me voorstellen dat het zijn doel was om te streven naar dat soort anonieme beroemdheid, net als een blik Campbell’s Soup eeuwige bekendheid verwierf."

Dé verrassing in dit boek is wel het gastoptreden van Donald Trump.

"Toen Trump in New York zijn Trump Tower neerpootte, heeft Warhol er op eigen houtje een erg dure, met diamantstof vervaardigde zeefdrukkenserie van gemaakt. Ik begrijp de aantrekkingskracht langs beide kanten wel: Trump liet zich door zijn zakeninstinct leiden naar Warhol. Gezien worden met hem kwam zijn imago ten goede. Voor Warhol gold de aantrekkingskracht van zo’n blaffende machofiguur. En hij hield ervan dat Trump hem citeerde. Nog steeds trouwens, wanneer hij zegt: ‘Being good in business is the most fascinating kind of art. Making money is art and working is art and good business is the best art.’ Niettemin: Warhol was pissed toen Trump hem afwees. De manier waarop kwam overeen met de Trump die we kennen: toen het gesprek niet langer over hem ging, ketste hij alles af."

"Weet je, ik kon een hele waslijst aan bekenden opvoeren. Want wie passeerde níét langs Warhol? Maar ik had me voorgenomen Trump te gebruiken in het onwaarschijnlijke geval dat hij president zou worden.” (grijns)

Hoeveel procent van deze bio is authentiek?

“Nul of 200 procent. Ik ben enkel uitgegaan van info die ik verkreeg via gesprekken en biografieën. Maar mijn waarheid werd bijvoorbeeld steeds bijgesteld bij elk boek dat ik over hem las, elke getuige die ik sprak. Warhol zou een vreselijke eikel zijn geweest, maar in Pittsburgh sprak ik zijn oom en mensen die hem gekend hadden: niet één slecht woord! We zijn te zeer geneigd om getuigenissen als zoete koek te slikken terwijl ze evenzeer onbetrouwbaar zijn. Zelfs al was je erbij, was je zijn moeder en hield je voortdurend zijn hand vast, dan nog weet je niet precies hoe en wat. Daar komt nog bij dat Warhol zelf erg bedreven was om zijn waarheden aan te passen. Daarom heet dit boek ook Typex’ Andy. Het is mijn Andy. Biografieën mogen niet liegen, maar ik wel.”

Typex' Andy verschijnt op 10 oktober bij Scratch.