Congolese dokter en Iraakse jezidi-activiste krijgen Nobelprijs voor Vrede

"De arts Denis Mukwege heeft grote delen van zijn volwassen leven besteed aan het helpen van slachtoffers van seksueel geweld in de Democratische Republiek Congo. Dr. Mukwege en zijn personeel hebben duizenden patiënten behandeld die het slachtoffer zijn geworden van dergelijke aanvallen", aldus het comité over Mukwege.

Mukwege heeft een sterke band met België. In 2011 ontving hij uit handen van de toenmalige koning Albert II de Internationale Koning Boudewijnprijs. Eind 2012 kwam hij voor enkele maanden naar België, nadat hij was ontsnapt aan een moordaanslag bij zijn huis in Bukavu. Midden januari besloot hij terug te keren "omdat de vrouwen vroegen om zijn terugkeer". Op 20 september van dit jaar reikte de universiteit van Luik nog een eredoctoraat uit aan Mukwege.

Nadia Murad is een van de naar schatting 3.000 jezidivrouwen die het slachtoffer werden van verkrachting en ander misbruik door terreurgroep Islamitische Staat (IS). In haar geval was dat toen IS in 2014 de belangrijkste steden in Irak innamen. Volgens het comité is zij "de getuige die vertelt over het misbruik dat werd gepleegd tegenover haar en anderen. Ze heeft buitengewone moed getoond door over haar eigen lijden te vertellen en in naam van andere slachtoffers te spreken."

Berit Reiss-Andersen, de voorzitster van het Nobelprijscomité, zei dat de Nobelprijs voor de Vrede dit jaar een "boodschap van bewustzijn wil geven". Die boodschap luidt dat "vrouwen bescherming nodig hebben en dat daders moeten worden vervolgd en verantwoordelijk worden gehouden voor hun acties", zei ze, verwijzend naar daders van seksueel geweld in oorlogstijden. 

Mukwege en Murad werden gekozen uit de op één na langste lijst van genomineerden ooit. Die telde dit jaar 115 organisaties en 216 individuen.Vorig jaar ging de prijs naar de Internationale Campagne voor Afschaffing van Kernwapens (ICAN). 

De prijs, die bestaat uit een gouden medaille, een diploma en een cheque van 9 miljoen Zweedse kronen (ongeveer 865.000 euro), wordt op 10 december in Oslo uitgereikt. Die dag is het de sterfdag van de stichter van de prijs, de Zweed Alfred Nobel (1833-1896), die het dynamiet uitvond. Hij schreef in zijn testament dat hij wilde dat "degenen die het afgelopen jaar de grootste diensten leverden aan de mensheid" beloond zouden worden.

Mukwege heeft zijn prijs opgedragen aan "de vrouwen in alle landen die geteisterd worden door conflicten en elke dag geconfronteerd worden met geweld". "Deze prijs weerspiegelt de erkenning van het leed en het ontbreken van een rechtvaardig herstel voor vrouwelijke slachtoffers van verkrachting en seksueel geweld in alle landen van de wereld en op alle continenten", zo zei Mukwege in een korte verklaring aan de pers, in het Panzi-ziekenhuis in Bukavu, in het oosten van de Democratische Republiek Congo, waar al 50.000 slachtoffers van verkrachtingen werden verzorgd.

"Dit is een belangrijke stap naar een langverwacht herstel die we deze vrouwen die danig gekleden hebben, verschuldigd zijn."

De Nobelprijs voor de Vrede is de enige die in Oslo wordt bekendgemaakt. Maandag volgt in Stockholm nog de Nobelprijs voor Economie. De Nobelprijs voor Literatuur wordt dit jaar niet uitgereikt door de Zweedse Academie, omdat die verwikkeld is in een schandaal rond seksueel geweld.