Videospeler inladen...

Wie neemt het in Brazilië op tegen de extreemrechtse "Trump van de tropen"?

Vandaag trekken de Brazilianen naar de stembus voor de eerste ronde van de presidentsverkiezingen. De extreemrechtse Jair Bolsonaro staat al wekenlang aan kop in de peilingen en zijn populariteit blijft stijgen. Maar ook de linkse Fernando Haddad, die voor de Arbeiderspartij (PT) de plaats innam van Lula da Silva, heeft een flinke inhaalbeweging gemaakt. Zelfs vanachter de tralies blijft oud-president Lula met voorsprong de populairste politicus van het land, maar hij mag niet opkomen. Wie zijn de protagonisten van de verkiezingscampagne?

Ruim 147 miljoen Brazilianen kiezen niet alleen een nieuwe president en vicepresident, maar ook 27 gouverneurs, 513 volksvertegenwoordigers en 54 senatoren. Er zijn maar liefst 13 presidentskandidaten en dat één van hen meer dan 50 procent van de stemmen haalt, is zo goed als uitgesloten. We moeten de tweede ronde van de presidentsverkiezingen afwachten op zondag 28 oktober om te weten wie van de 13 het tot staatshoofd van Brazilië schopt. VRT NWS heeft voor u een selectie gemaakt van de belangrijste kandidaten. 

Bidden voor een mirakel, dat is het enige wat de Brazilianen nog rest om te verhinderen dat de extreemrechtse Jair Messias Bolsonaro doorstoot tot de tweede ronde. Exact een maand geleden keek de ex-militair van 63 jaar de dood in de ogen, toen hij op 6 september een mes in de buik kreeg tijdens een verkiezingsrally. Maar verheven tot martelaar werd hij alleen maar bekender en populairder: volgens de laatste peilingen haalt hij bijna 37 procent van de stemmen.

Jair Bolsonaro kan dus al een maand de straat niet meer op, maar met ruim 10,5 miljoen volgers op Twitter, Facebook en Instagram is hij de meest invloedrijke politicus op sociale media. En door de media-aandacht voor de man in zijn ziekenhuisbed, kreeg Bolsaro op televisie uiteindelijk een veelvoud van de zendtijd van de andere kandidaten.

Het zijn bange tijden voor veel Brazilianen met een onverholen racist, seksist en homohater als favoriete kandidaat. Maar meer dan één derde van de kiezers lijkt het wel oké te vinden dat burgers zich moeten kunnen verdedigen met wapens en dat de politie op criminelen mag schieten. En de aversie tegen links is zo ver doorgeslagen dat Bolsonaro zelfs applaus krijgt wanneer hij oproept om politieke tegenstanders uit de weg te ruimen.

Intussen geniet Bolsonaro de steun van het bedrijfsleven en door zich twee jaar geleden te hebben laten dopen in de Jordaan, heeft hij nu ook de machtige evangelische sekten achter zich.

Door zich op te werpen als sterke man en redder des vaderlands die de corruptie en de criminaliteit zal uitroeien, hebben miljoenen Brazilianen zich voor zijn kar laten spannen. Nochtans is Jair Bolsonaro al verschillende keren veroordeeld en wordt hij verdacht van belastingontduiking en corrupte praktijken zoals het aannemen van smeergeld en het witwassen van geld. Bolsonaro wordt zelfs gelinkt aan het 'carwash'-schandaal: hij zou in 2014 steekpenningen gekregen hebben van vleesgigant JBS. 

Militaire staatsgreep?

Bolsonaro heeft zijn nostalgie naar de militaire dictatuur in Brazilië (1965-1984) nooit onder stoelen of banken gestoken. Hij dreigt nu zelfs de resultaten van de verkiezingen niet te zullen erkennen als hij ze niet wint. De schrik zit erin dat hij daarmee aanstuurt op een militaire staatsgreep. Zijn running mate en voormalig legergeneraal Hamilton Mourão sprak zich eind vorig jaar - toen nog in dienst - al openlijk uit over de noodzaak van een militair ingrijpen om de orde te herstellen in Brazilië.

Bekijk hieronder een campagnefilmpje van Jair Bolsonaro, die zichzelf de kandidaat van de verandering noemt.

Als running mate van oud-president Lula da Silva moest Fernando Haddad in minder dan vier weken tijd uit de shaduw treden van Brazilië's meest populaire politicus. Het kiestribunaal annuleerde Lula's kandidatuur op 31 augustus en op 11 september werd Fernando Haddad officieel presidentskandidaat voor de Arbeiderspartij (PT). Maar met de steun van Lula kreeg de vrij onbekende Haddad een ferme boost en ging zijn populariteit pijlsnel omhoog, tot zo'n 24 procent in de peilingen. Waarschijnlijk krijgt ook hij morgen dus voldoende stemmen om door te gaan naar de tweede ronde van de presidentsverkiezingen op 28 oktober.

Meer academicus dan volksheld

Fernando Haddad is 55, zoon van Libanese migranten, jurist, econoom en doctor in de filosofie. Geen man van het volk dus zoals Lula, wel een intellectueel. Maar de voorbije weken is Haddad een echt campagnebeest gebleken en zijn enthousiasme sloeg ook aan in het arme noordoosten van Brazilië, waar Lula vandaan komt en waar de Arbeiderspartij de meeste kiezers heeft.  

Als politicus heeft Haddad veel ervaring. Onder Lula werd hij in 2005 minister van Onderwijs en zorgde hij voor een spectaculaire democratisering: er kwamen meer crèches, meer scholen, meer universiteiten en meer studiebeurzen voor de Brazilianen.

In 2012 werd Haddad burgemeester van São Paulo waar hij zorgde voor kilometers fietspaden en speciale rijstroken voor het busverkeer. Haddad wist de grootste stad van Zuid-Amerika veiliger en moderner te maken. Maar in 2013 werd hij samen met Dilma Rousseff - toen nog president - het doelwit van massaal studentenprotest tegen tariefverhogingen van het openbaar vervoer. In 2016 werd Fernando Haddad zwaar afgestraft in de gemeenteraadsverkiezingen en verloor hij de burgemeesterssjerp.

Ook Haddad is niet onbesproken: hij werd op 4 september beschuldigd van corruptie, omdat hij tijdens zijn campagne in 2012 voor 2,6 miljoen real steekpenningen zou hebben gekregen van een groot bouwbedrijf om zijn verkiezingsdrukwerk te printen.

Bekijk hieronder het eerste campagnefilmpje van Fernando Haddad, die door zijn Arbeiderspartij in de markt gezet wordt als de nieuwe Lula.

Derde in de peilingen is de centrumlinkse Ciro Gomez met zo'n 10 procent van de stemmen. De oud-gouverneur van Ceará, deelstaat in het arme noordoosten, deed al twee keer eerder een gooi naar het presidentschap.

Ciro Gomez, 61 jaar en advocaat, was onder andere minister in de regering van Lula. Gomez krijgt het verwijt evenveel van discours te veranderen als van politieke partij; gedurende z'n politieke carrière (van bijna 40 jaar) gebeurde dat al zeven keer.

Bekijk hieronder een campagnefilmpje van Ciro Gomes:

Geraldo Alckmin is de kandidaat van het establishment maar haalt nog amper 8 procent in de peilingen. Zelfs geruggesteund door een grote coalitie van negen traditionele partijen - het zogenoemde ‘Centrumblok’ - is hij er niet in geslaagd om de Brazilianen te overtuigen en dat illustreert hoezeer de Brazilianen zich afgekeerd hebben van de politieke elite.

Alckmin heeft ook nauwelijks campagne gevoerd. De 65-jarige anesthesist heeft zo weinig charisma dat de Brazilianen hem “Chuchu” noemen, naar een Braziliaanse groente die nog het best te vergelijken is met een komkommer of toch minstens even smakeloos, zeggen kenners. 

En ook hier steekt corruptie weer de kop op. Een team van magistraten beschuldigt Alckmin van illegale campagnefinanciering door het bouwbedrijf Odebrecht van 2,5 miljoen real voor de verkiezingen van 2014.

Bekijk hieronder een tv-spot waarin Geraldo Alckmin de Brazilianen waarschuwt voor politici zoals Lula da Silva en Jair Bolsonaro, die Brazilië volgens hem naar de afgrond zouden leiden, net als Venezuela.

Marina Silva is - naast de ultralinkse Vera Lúcia - de enige vrouwelijke presidentskandidaat in Brazilië. Silva is onder de 5 procent gedoken in de laatste peilingen en dus vrijwel kansloos.

60 jaar geleden werd ze geboren op een rubberplantage in het Amazonegebied. Silva verloor haar moeder toen ze amper 15 jaar oud was, leerde pas lezen en schrijven op haar 16e en studeerde geschiedenis terwijl ze werkte als dienstmeisje. Ze heeft vier kinderen.

Marina Silva werd politiek actief onder invloed van bevrijdingstheoloog Clodovis Boff en milieuactivist Chico Mendez. Als minister van leefmilieu onder president Lula nam ze in 2008 ontslag omdat ze niet genoeg steun kreeg voor haar milieupolitiek.

Bekijk hieronder een campagnefilmpje van Marina Silva:

Meest gelezen