Uitstelgedrag, een sport in de Belgische politiek

Groen-Kamerfractieleider Kristof Calvo tweette het gisteravond al: "Ook de methode van de federale regering is aan vernieuwing toe. Last minute nachtelijke onderhandelingen leveren zelden fraaie resultaten op." Het zette onze redactie aan het denken:

U heeft het wellicht ook al meegemaakt dat u een deadline heeft gemist of in extremis hard heeft gezwoegd om die deadline te halen. Maar van topministers zouden we toch een andere aanpak mogen verwachten? Zeker als het over belangrijke beslissingen gaat, zoals de begroting en fiscale hervormingen.

Toch zien we het bijna elke keer opnieuw: begrotingsoverleg levert vaak nachtelijke onderhandelingen op. Niet alleen in België overigens, ook in andere landen leveren ministers nachtwerk in de laatste rechte lijn naar een begrotingsakkoord.

"Maar in België heeft men er echt een sport van gemaakt", zegt politicoloog Dave Sinardet. "De Belgische politiek lijdt aan een een chronische vorm van procrastinatie. Zo lang er geen harde deadline is, lukt het niet. En op den duur ga je dat uitstelgedrag internaliseren."

Ook in dat opzicht is deze centrumrechtse regering een heel klassieke regering, merkt Sinardet op, weinig verandering dus: onderhandelen tot het gaatje.

Toch heeft de regering-Michel al getoond dat het beter kan. "Tot nog toe is er altijd rustig onderhandeld, waarbij premier Michel het overzicht hield", weet Wetstraatjournalist Ivan De Vadder. "Dit is een breuk, het is echt de allereerste keer."

Zowel De Vadder als Sinardet verwijst naar de onderhandelingen over de taxshift, die ook tijdens de begrotingsgesprekken aan bod kwam. Toen raakte de begroting wel op tijd en onder vrij rustige omstandigheden af. Dat het nu ontploft is, is echter een gevolg van die onderhandelingen. Want toen al had CD&V een meerwaardebelasting op tafel gelegd, maar de christendemocraten kregen toen nul op het rekest.

Als een deadline niet wordt gehaald, wordt al gauw naar een schuldige gezocht. Als leider van de regering komt premier Charles Michel in het vizier, treft hij schuld?

"Het is voor het eerst dat er ook binnen de meerderheid echt kritiek op Michel te horen is", zegt De Vadder. Het dossier van de vennootschapsbelasting lag al sinds het begin van de zomer op tafel, men wist dat dit er zat aan te komen. De kritiek op Michel luidt dat hij het te lang heeft laten aanslepen.

Zo denkt ook politicoloog Carl Devos (UGent) erover: de premier had deze ellende perfect kunnen vermijden. "Hij had er gewoon veel sneller aan moeten beginnen", reageert hij op de website van De Morgen. "De methode-Michel werkt niet", besluit Devos. "Hij wacht gewoon tot op het laatste moment tot iedereen in de fuik zit en niet meer terug kan en moet incasseren. Zo realiseer je geen grote hervormingen. Dit is foute boel."

"De premier heeft de verantwoordelijkheid om een akkoord te vinden. Lukt dat niet, dan is dat zijn verantwoordelijkheid", zegt Sinardet. "Maar dit is niet geheel zijn fout. Een premier is maar zo sterk als de coalitiepartners. Als zij niet vooruit willen, wordt het natuurlijk heel moeilijk."

Het uitstel van de beleidsverklaring is dan ook een gedeelde verantwoordelijkheid, vindt Sinardet. In dat opzicht verschilt de regering bijvoorbeeld sterk met die van premier Guy Verhofstadt (Open VLD), stelt hij, "waar men er samen wilde voor gaan, je zag een gezamenlijk belang om er voor te gaan".

Over die gedeelde verantwoordelijkheid valt nog iets te zeggen. De N-VA wilde absoluut een verlaging van de vennootschapsbelasting, CD&V wil dat daar een meerwaardebelasting tegenover staat. Is het wel een goed idee om zulke belangrijke fiscale hervormingen tijdens een begrotingsoverleg op tafel te gooien?

Sinardet: "Ja en neen." Er is wel degelijk een link tussen de begroting en die hervormingen, benadrukt hij. Europa hecht veel belang aan die structurele hervormingen, zeker als het begrotingsevenwicht al wordt uitgesteld. Met zulke hervormingen op papier "kan Europa zien dat de regering tenminste iets doet. Dus het is niet compleet van de pot gerukt."

Bovendien lag de vennootschapsbelasting zoals gezegd al eerder op tafel. Dat CD&V daar nu een meerwaardebelasting aan koppelt, valt moeilijker te begrijpen, stelt Sinardet. Ook De Vadder stelt zich de vraag of het wel doordacht was om die nu op tafel te leggen. Zo'n meerwaardebelasting uitwerken, doe je namelijk niet in 48 uur. Die onderhandelingsstrategie van CD&V wordt dan ook danig op de korrel genomen in de Wetstraat.

Volgens Sinardet blijven er nu twee opties over: "Ofwel zal men toch al heel wat stappen zetten in de meerwaardebelasting en komt er ook een verlaging van de vennootschapsbelasting. Ofwel doet men nog niets en gaat men alles nog eens bestuderen. In het eerste geval wordt aan beide (CD&V en N-VA, red.) iets gegeven, in het tweede geval wordt aan beide niets gegund."

Welke van de twee opties het wordt, zullen we wellicht de komende dagen zien. In principe is de begroting zelf eigenlijk al rond, maar her en der is te horen dat er geen akkoord over de begroting is als er over de hervormingen nog geen akkoord is.

Ondanks de nachtelijke onderhandelingen van de voorbije dagen. Een beeld dat we nog vaker te zien zullen krijgen? Sinardet vreest van wel. "Het is echt een Belgisch fenomeen en het zal zo blijven. Onafhankelijk van hoe de regering is samengesteld. Dit is een homogeen centrumrechtse regering en toch gebeurt het nu ook. Welke samenstelling ook, je gaat dit altijd hebben."