Verdwijning Interpol-baas past in patroon van Chinese intimidatie
De verdwijning van Interpol-baas Meng Hongwei in China past in een patroon van verdwijningen van politici, activisten en kunstenaars. Het is een middel om hele sectoren te intimideren. Officieel gaat het om beschuldigingen van corruptie, maar in feite vaak om afwijkingen van de politieke leer.
En zo kwam er maandag eindelijk enige duidelijkheid in de zaak Meng Hongwei, de ex-topman van Interpol die vorige week in China spoorloos verdween. De Chinese autoriteiten lieten weten dat hij wordt verdacht van corruptie en andere vergrijpen. Zondag had Interpol al Mengs aftreden gemeld.
De verdwijning van de Interpol-baas, tevens onderminister van Openbare Veiligheid in China, staat allerminst op zich. Beijing zet sinds jaar en dag verdwijningen in om kritische geluiden of een gebrek aan loyaliteit aan de officiële politieke lijn van de Communistische Partij aan te pakken.
Onder de huidige president en sterke man Xi Jinping heeft dit helemaal een hoge vlucht genomen. Xi begon de omvangrijkste zuiveringscampagne sinds de dagen van grote roerganger Mao Zedong. Volgens schattingen zijn al meer dan een miljoen lagere en hogere overheids-, partij- en legerfunctionarissen verdwenen en opgesloten, alsmede onbekende aantallen activisten.
Vast patroon
De verdwijningen volgen een vast patroon. Mensen worden opgepakt door de geheime dienst, zonder aanklacht, en maandenlang "onderzocht" (tegenwoordig vaak door de Nationale Supervisie Commissie, de anti-corruptiewaakhond van de Communistische Partij), vaak zonder enig contact met familie of advocaat. Vervolgens komt er veelal een aanklacht wegens corruptie uit de hoge hoed, soms ook wegens politieke afwijkingen.
Dit lijkt ook bij Meng het geval. Zijn naam wordt in verband gebracht met de machtigste politicus die onder Xi Jinping verdween: Zhou Yongkang, een voormalig lid van het staand comité van het politbureau van de partij en ex-minister van Openbare Veiligheid. Zhou was indertijd de grote rivaal van Xi, maar zit nu levenslang uit. Officieel wegens corruptie, officieus wegens een "openlijke samenzwering om het partijleiderschap te bemachtigen".
Het doel van de verdwijningen is uiteraard om een afschrikwekkend voorbeeld te stellen. Dat gebeurde bijvoorbeeld in 2011, toen de autoriteiten vreesden dat de democratische woelingen van de Arabische Lente zouden overslaan naar China. Toen verdwenen onder meer in korte tijd meer dan veertig kritische activisten, kunstenaars en intellectuelen, zoals de mensenrechtenjurist Teng Biao. Tegenwoordig gaat het vooral om Oeigoeren, de islamitische minderheid in het westen van China. Van hen zouden er al meer dan een miljoen in heropvoedingskampen zitten.
Niemand is onkwetsbaar
Nieuw aan de zaak-Meng Hongwei is dat het om een politicus met een hoge internationale functie gaat. Meng werd eind 2016 de hoogste man van het in het Franse Lyon gevestigde Interpol. Dit werd toen gevierd als een succes voor China, dat graag meer eigen mensen in internationale topfuncties ziet.
De boodschap van de zaak-Meng is duidelijk: niemand is onkwetsbaar. "Het onderzoek toont aan dat er geen privileges en uitzonderingen op de wet bestaan, en iedereen die de wet overtreedt streng bestraft wordt", zei het ministerie van Openbare Veiligheid in een verklaring. Ook anderen die net als Meng steekpenningen zouden hebben aangenomen, worden vervolgd.
De zaak-Meng is ook een boodschap aan de internationale gemeenschap. Beijing weet dat de verdwijning van een topman wordt gezien als een smet op het imago van China als modern land met een beschaafde rechtsorde. Maar de zaak laat ook zien dat de supermacht zich inmiddels zo sterk voelt dat het haar niets kan schelen wat het buitenland ervan vindt.