Volgens het nieuwe rapport van het Intergovernemental Panel on Climate Change (IPCC) van de VN is er nu al een opwarming van 1 graad en zijn de effecten daarvan te zien: extreem weer, een stijgend zeeniveau en smeltende ijskappen.

Het rapport schetst ook een erg somber beeld over een opwarming van 2 graden tegenover pre-industrieel niveau. Dat is de bovengrens in het klimaatakkoord van Parijs uit 2015.

Volgens het rapport is het nog steeds mogelijk om de klimaatopwarming te beperken tot 1,5 graden, maar dan zijn wel “snel verregaande en ongeziene veranderingen” nodig.

Als het ambitieuzere scenario van 1,5 graden gehaald wordt, zal het zeeniveau volgens de experts met 10 centimeter minder stijgen. En het is in dat geval ook veel minder waarschijnlijk dat de Noordelijke IJszee ijsvrij wordt in de zomer. Bovendien zouden de koraalriffen wel nog steeds zwaar beschadigd zijn maar niet zo goed als helemaal verdwijnen, wat bij een stijging met 2 graden het geval zou zijn. Door bij anderhalve graad te blijven, zal de helft minder mensen lijden aan waterschaarste dan bij 2 graden.

“Elk klein beetje extra opwarming speelt een rol” zegt Hans-Otto Pörtner van het IPCC in een statement. Hij waarschuwt voor “langdurige of onomkeerbare veranderingen” bij een overschrijding van de drempel van 1,5 graden opwarming. Het rapport besluit dat drastische bijsturingen in verschillende beleidsdomeinen nodig zijn.

(Lees verder onder de grafiek)

Dringend drastische actie nodig

De essentie van het klimaatrapport is dat de tijd enorm dringt om de opwarming nog onder 1,5 graden te houden. Dat legt klimatoloog Philippe Huybrechts van de VUB uit aan de VRT.

“De komende 10 jaar zijn cruciaal als we nog een redelijke kans willen hebben om de opwarming onder 1,5 graden te houden”, volgens Huybrechts. Er moet volgens de klimatoloog sneller een massale omschakeling komen zodat we veel minder CO2 en andere broeikasgassen uitstoten. Gemakkelijk wordt dat niet. Alle scenario’s om onder de 1,5 graden te blijven “veronderstellen zeer drastische verminderingen van de uitstoot, tot een nuluitstoot tegen midden eeuw”, zegt Huybrechts.

Huybrechts geeft enkele voorbeelden van 1,5 graad-scenario’s: “70 tot 90 procent van het tropische koraal zal zwaar aangetast of verloren zijn. Het zeeniveau zal sowieso blijven stijgen, maar tegen 2100 zal het 10 centimeter minder stijgen als we bij anderhalve graad blijven in plaats van 2.” Door bij anderhalve graad te blijven, zal de helft minder mensen lijden aan waterschaarste dan bij 2 graden.

“Het zal extreem moeilijk zijn om 1,5 graad te halen en zelfs te beperken tot 2 graden, rekening houdend met de traagheid waarmee samenlevingen zich transformeren. Maar we hebben geen andere keuze dan zo snel mogelijk van de uitstoot van fossiele brandstoffen af te raken, hoe sneller, hoe beter.”

Nul uitstoot tegen 2050

Volgens de Belgische milieuorganisatie geeft het IPCC-rapport de meest volledige en betrouwbare wetenschappelijke evaluatie van de impact die een klimaatopwarming van 1,5°C boven pre-industriële niveaus zal hebben, en van de noodzakelijke maatregelen om onder deze grens te blijven.

De milieubeweging waarschuwt dat als we het klimaatbeleid niet dringend een paar versnellingen hoger schakelen, we afstevenen op een klimaatopwarming van 3,5 graden Celsius of meer. “Dit zou een onomkeerbare impact tot gevolg hebben: verlies van biodiversiteit, de gedwongen migratie van miljoenen mensen, snel smeltende poolkappen en stijgende zeespiegels”, klinkt het.

Het rapport stelt dat de netto CO2-emissies op mondiaal niveau nul moeten zijn tegen 2050. Daarvoor moeten de ontwikkelde landen koolstofneutraliteit bereiken rond 2040. De ambities voor 2030 van België (-35 procent CO2) en Europa (-40 procent CO2) moeten volgens de organisaties dus stevig naar boven worden bijgesteld.

Zowel ambitie als maatregelen versterken

“Onmiddellijke politieke maatregelen zijn noodzakelijk om deze maatschappelijke verandering in te zetten”, klinkt het. “De regionale en federale Energie- en Klimaatplannen 2030 die nu op tafel liggen, zijn duidelijk niet op maat van deze uitdaging. Zowel de ambitie als de concrete maatregelen moeten dringend versterkt worden.”

De milieubeweging zegt dat klimaatverandering nu vooral een onderwerp is van de premier in zijn toespraken voor de Verenigde Naties of het parlement. “Dat is niet genoeg: het hoort de prioriteit te zijn van elke daad van zijn regering. Bovendien biedt de overstap weg van fossiele energievormen unieke economische mogelijkheden”, aldus de milieuorganisaties. Volgens hen kan gevaarlijke klimaatverandering maar afgewend worden door maatschappelijke doelstellingen voor een meer rechtvaardige en veerkrachtige wereld hoger op de agenda te plaatsen dan economische groei.