Klimaatrapport VN: rampzalige gevolgen als aarde 2 graden warmer wordt

Het is de hoofdboodschap van een langverwacht tussenrapport waarover het Intergouvernementeel Panel voor Klimaatverandering (IPCC) het vrijdagnacht na dagen onderhandelen eens is geworden. Dat houdt voor de VN bij wat de laatste wetenschappelijke inzichten zijn over klimaatverandering. Het nieuwe rapport vat ruim zesduizend recente onderzoeken samen, en dient als grondstof voor de klimaattop die over twee maanden plaatsvindt in Polen.

Bij wijze van knieval aan de politiek wordt de hete aardappel opgediend op een bedje van verzachtende taal. In een uitgelekte vroege versie heette het nog onomwonden dat er een 'zeer groot risico' bestaat dat de wereld met meer dan 1,5 graad opwarmt; inmiddels staat er dat de "paden die de ambities van het klimaatakkoord van Parijs weerspiegelen de wereldopwarming niet beperken tot 1,5 graad Celsius".

Minder duidelijk is de boodschap er niet om. De opwarming beperken tot 1,5 graad ten opzichte van het pre-industriële tijdperk "is mogelijk binnen de wetten van de natuurkunde en de scheikunde", zo houdt IPCC-werkgroepvoorzitter Jim Skea de moed erin, "maar zou ook ongekende wereldwijde veranderingen vergen." Momenteel bedraagt de opwarming al 1 graad.

Drie jaar geleden is het nu dat 195 landen in Parijs afspraken de opwarming van de aarde te beperken tot maximaal 2 graden. En het liefst tot 1,5 graad, voegde men onverwachts toe. Omdat er over die 1,5 graad nog weinig bekend was, werd het IPCC aan het werk gezet: 'Maak de wetenschappelijke stand van zaken op.'

800 miljard aan investeringen

Dat zullen de wereldregeringen geweten hebben. Om de 1,5 graad te halen, zijn er zo ongeveer wonderen nodig, noteert het IPCC. Zo moet de werelduitstoot van broeikasgassen in 2030 al 45 procent lager zijn dan nu, en mag er rond 2050 zelfs helemaal geen netto-uitstoot meer zijn. Daartoe moet een oppervlakte zo groot als India worden beplant met biobrandstofgewassen en bos, moeten nagenoeg alle kolencentrales ter wereld dicht en is er jaarlijks een goede 800 miljard euro nodig aan investeringen in duurzame energie.

Voorlopig is de werkelijkheid dat de opwarming van de aarde op koers ligt voor 3 graden opwarming in plaats van 2 graden, zo tekent het panel aan - laat staan 1,5 graad. De reden is dat de landen van 'Parijs' nog veel te weinig toezeggingen hebben gedaan om hun uitstoot van broeikasgassen te beperken. Jaarlijks stoot de wereld momenteel zo'n 42 miljard ton CO₂ uit. Nog een jaar of vijftien aan het huidige tempo, en 1,5 graad opwarming is een feit.

Ook bij 1,5 graad zal de opwarming goed te merken zijn, noteert het IPCC in zijn rapport. Met gevolgen die in het verlengde liggen van wat wetenschappers nu al in de statistieken beginnen te zien: meer hittegolven, droogte en extreme neerslag; meer klappen voor gevoelige ecosystemen zoals koraalriffen en poolgebieden, en meer overstromingen en wateroverlast door noodweer en de gestaag stijgende zeespiegel.

Gevolgen

Maar, zegt het IPCC erbij: bij 2 graden slaan al die zaken nog veel heftiger toe. Zo zal de zeespiegel met 10 centimeter meer stijgen dan bij 1,5 graad, zullen twee tot drie keer meer diersoorten in de knel komen en krijgen honderden miljoenen mensen méér te maken met de gevolgen van de opwarming.

Het wordt spannend, voorziet de Zuid-Afrikaanse planoloog Debra Roberts, voorzitter van een van de IPCC-werkgroepen. "De komende paar jaar zijn waarschijnlijk de belangrijkste in onze geschiedenis."