'Fahrenheit 11/9': een aanklacht tegen Trump, maar vooral tegen de VS

Michael Moore die Trump aan de schandpaal nagelt: zitten we daar echt op te wachten? Dat de regisseur van Fahrenheit 9/11 en Bowling For Columbine niet echt hoog oploopt met de 45ste president van de VS, mag geen verrassing zijn. Dat hij Trump in zijn nieuwe documentaire Fahrenheit 11/9 – de titel verwijst naar de dag dat Trump tot verkiezingswinnaar werd uitgeroepen – met een vleesmes fileert in plaats van een scalpel, evenmin.

Zeker in het eerste kwartier van Fahrenheit 11/9, waarin Moore de nieuwe president persoonlijk aanvalt, is deze documentaire zó voorspelbaar dat het kalf bij voorbaat al verdronken lijkt. De bizarre voorliefde van Trump voor zijn dochter, de soundtrack uit horrorfilm The Omen gemonteerd onder de overwinningsspeech van de president-elect... Het zijn allemaal trucjes die niet van veel originaliteit getuigen. Moore hanteert ze, zoals hij steeds doet, met veel humor en veel ironie, maar dat maakt platgereden paadjes niet boeiender.

Nee, het is pas na een halfuurtje dat Fahrenheit 11/9 echt vleugels krijgt. Van zodra Michael Moore zich over de wantoestanden in zijn thuisstad Flint buigt. In dat stadje in Michigan, moet u weten, kregen meer dan 100.000 inwoners met lood vervuild water te drinken, door een ideetje van de Republikeinse gouverneur Rick Snyder. En de wandaden van Snyder zijn, zo argumenteert Moore, onlosmakelijk verbonden met de verkiezing van Trump en de algehele staat waarin de VS zich nu bevindt.

De Gewone Man of Vrouw

Fahrenheit 11/9 werkt dat ook het best als een hard en ietwat komisch pamflet dat de huidige stand van zaken in the land of the free aanklaagt. Daarbij wijst hij naar Trump, maar bovenal naar de ingedommelde Democratische partij. Dat die nog altijd vasthoudt aan 'oude' politiek, bedreven door witte mannen die dichter bij het einde van hun leven staan dan bij het begin, stuit bij Moore enkel op onbegrip. Hij volgt – en steunt: Moore is, nu meer dan ooit, eerder activist dan observator – jonge Democraten uit ongewone achtergronden: de working class, etnische minderheden, vrouwen. Hij legt zelfs uit dat redneck geen scheldwoord hoeft te zijn.

Lees ook: Wie is Michael Moore? Hij ageert tegen Trump, maar de woede van de Trump-stemmers snapt hij volkomen

Als Moore de Gewone Man of Vrouw volgt, is Fahrenheit 11/9 het menselijkst, het grappigst en het meest prangend. Niet toevallig zijn de lerarenstaking in West Virginia en de March of Our Lives, waarin studenten ten strijde trekken tegen de wapenlobby, de sterkste sequenties uit heel de film. Ze leggen op een genadeloze manier bloot hoe verwrongen de Amerikaanse democratie is, en tegelijk bieden ze hoop, omdat de jonge en de werkende mens sterk genoeg kunnen blijken om dat scheefgegroeide systeem weer recht te trekken.

De links die Moore legt tussen het ene en het andere schandaal zijn vaak dun of vergezocht, en de filmische trucs die hij gebruikt – MTV-montages, een sarcastische voice-over en dramatische of ironische muziek – kennen we al van zijn ander werk, en het maakt hem uitermate vatbaar voor rechtse kritiek dat deze film een zoveelste exponent is van een bevooroordeeld, links Hollywood. Maar het totale plaatje dat de filmmaker van zijn thuisland schetst, laat weinig aan de verbeelding over, en is sterk genoeg om twijfelende kijkers te overtuigen. Fahrenheit 11/9 is, met andere woorden, méér dan een aanklacht tegen Trump. Het is een aanklacht tegen de VS. We kunnen alleen maar hopen dat Moore niet in het ijle staat te roepen.

Vanaf woensdag in de bioscoop.