De mammoet werd destijds opgegraven tijdens de bouw van Fort 8 in Hoboken, één van de acht Brialmontforten, die deel uitmaakten van de fortengordel rond Antwerpen. Die moest de stad eind 19de eeuw beschermen. Bij graafwerkzaamheden voorafgaand aan de bouw van het fort, dat werd opgetrokken tussen 1860 en 1864, stootten arbeiders op een geïsoleerd mammoetenskelet. De vondst werd overgedragen aan het Koninkijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) in Brussel, waar het eerst stond opgesteld in de vaste collectie, maar er later werd vervangen door de mammoet van Lier.

“De mammoet van Hoboken was destijds een belangwekkende vondst, met een relatief volledig skelet”, weet paleontoloog Koen Stein (VUB) die het project mee ondersteunt.

Stein heeft eerder dit jaar een onderzoeksbudget aangevraagd om bijkomend onderzoek te doen op de botresten van het dier. “De datering is niet zeker”, zegt Stein. “Voorlopig wordt de leeftijd van het skelet geschat tussen de tien- en de dertigduizend jaar. Om daar zekerheid over te krijgen moeten er nieuwe dateringen gebeuren. Als het niet meer dan tienduizend jaar oud zou zijn, heeft dat nogal wat consequenties voor ons beeld van de bedding van de fossiele Schelde, die daar tijdens het Pleistoceen, de periode van de ijstijden, stroomde. Rond tienduizend jaar geleden was de grootste koude al voorbij. Twintigduizend jaar eerder zaten we midden in de koudste fase van de laatste ijstijd.”

Helaas kreeg Stein de verhoopte budgetten niet. Toch keert het skelet desondanks nu, na al die jaren, voor het eerst terug naar de gemeente waar het gevonden werd. “Er heerste lang twijfel of het wel een mammoet was en niet eerder een soort olifant”, zegt Stein. “We zijn nu zeker dat het een mammoet is, aan het formaat en de sleet op de tanden te oordelen een volwassen vrouwtje met een leeftijd tussen 30 en 50 jaar, waar na haar dood nog een aantal andere dieren van hebben gegeten. Onder andere op het bekken en de achterpoot zijn knaagsporen gevonden van aaseters. Waar men vroeger dacht dat het dier te klein was om een mammoet te zijn, komen we met nieuwe inzichten toch tot een geschatte hoogte van bijna 3 meter, waarmee het zelfs een forse mammoet blijkt.”

Er is al eerder sprake van geweest om de mammoet terug naar Hoboken te brengen, maar die plannen liepen vast op het gebrek aan een veilige tentoonstellingsplek. Eerder dacht men daarvoor aan Fort 8 zelf, omdat het dier daar per slot van rekening ooit was opgedolven. Maar de vochtomstandigheden in Fort 8 zijn verre van ideaal, zodat de terugkeer telkens weer werd afgeblazen.

Nu zal het er wél van komen. Er zijn al gesprekken geweest tussen Hoboken en het KBIN en er zijn intentieverklaringen. Aan de terugkeer zullen een reeks van educatieve en wetenschappelijke projecten worden verbonden, waarin de schoolgaande jeugd een prominenten rol zal spelen. “De hoop is om op termijn het skelet, of toch minstens een getrouw afgietsel ervan, een permanente stek te geven in Hoboken”, zegt Stein.