Jonge Afrikaanse vrouwen schudden hun politici wakker

Sophie Nabukenya, 24, Uganda

Nabukenya verwierf de jongste maanden faam met een wereldwijde petitie die door 39.000 mensen gesteund werd en waarin zij de Ugandese regering aanspoort werk te maken van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten.

“Maar de strijd begon heel kleinschalig”, zegt de 24-jarige vrouw die opgroeide in een buitenwijk van de hoofdstad Kampala. “Ik was erg getroffen door het lot van een vriendinnetje dat was afgetuigd door een volwassen man. Ze was zwanger geraakt en toen ze die man vertelde dat de baby een meisje zou zijn, heeft die kerel haar zo zwaar toegetakeld dat ze een miskraam kreeg. 

"Dat was voor mij de druppel en ik begon thuis een klein atelier voor juwelen en kleren dat tegelijk een veilige plek moest zijn om gevoelige thema’s als seksualiteit, tienerzwangerschappen, voorbehoedsmiddelen en vrouwenrechten ter sprake te brengen. Ooit heb ik ergens het volgende gelezen: ‘De plaats waar ik het meest heb gehuild, daar heb ik ook leren lachen’. Dat werd de filosofie van mijn huis.”

Nabukenya schrijft ook poëzie over de thema’s die in haar praatgroepen ter sprake komen. “Met gedichten kun je gevoelige thema’s zowel subtieler als directer aanbrengen. Het werkt.”

Vrij snel kwam Nabukenya tot de conclusie dat ze haar strijd voor meer vrouwenrechten naar een hoger niveau moest tillen. “Hoe ik dat deed? Heel simpel: ik stapte naar het stadhuis van Kampala en vroeg of ik de burgemeester kon spreken. Mijn eerste pogingen mislukten omdat de secretaresse zei dat ‘een gewoon meisje’ als ik haar plaats moest kennen in de wereld. Maar op een dag zei ik: ‘Ik blijf wachten tot de burgemeester me wil ontvangen.’ En het lukte.”

Nabukenya maakt deel uit van het nationaal adviespanel voor jongeren waar ze meeschreef aan een nationaal beleidsplan voor adolescenten dat op regeringsniveau besproken wordt. 

“Ik geef toe dat dit gevecht zeer traag verloopt. Als jonge vrouw is het niet eenvoudig om voornamelijk mannelijke politici tot daden aan te zetten. Ze zijn vaak op een ouderwetse manier met politiek bezig: ze discussiëren over hun lonen, over een weg die naar hun huis moet worden aangelegd. Ze maken ook deel uit van een elite die niet weet wat het is om als vrouw op te groeien in een sloppenwijk. Ze weten niet wat honger is of wat het betekent om tijdens de menstruatie geen maandverband te hebben. Maar we blijven hard duwen, discussiëren, vergaderen, twitteren en whatsappen. Tot dit in een stroomversnelling komt.”

Marie Augustine*, 21, Senegal

Dertien was ze, toen ze voor het eerst als jongerenvertegenwoordiger voor de burgemeester van haar regio Sédhiou stond. Ze was met een eisenpakket gekomen van de jongerenraad waarvan ze burgemeester was. “Neen, ik was niet verlegen. Ik besefte heel goed dat ik die dag vertegenwoordiger was van een heleboel jongeren met acute noden en dat gaf me zelfverzekerdheid. Ik moest de burgemeester overtuigen een deel van de begroting te besteden aan een materniteit, een kinderhospitaal en de renovatie van scholen. 

"Ik wist dat het geen gemakkelijke klus zou zijn. Zeker in een Afrikaans land als Senegal is het verre van evident dat een dertienjarig meisje iets aan een volwassen en machtige man komt vragen. Ik weet nog wat ik zei: ‘Meneer de burgemeester, ik ben niet gekomen om u te zeggen wat u moet doen, ik ben gekomen om u eraan te herinneren wat u moet doen. (lacht) Ah ja, ik moest toch ook wel duidelijk zijn, hé.”

Een van Marie Augustines eerste initiatieven was een zomerschool in 2013, waar ze debatten organiseerde over de toegang van meisjes tot onderwijs. “Daarmee begint alles: onderwijs. In Senegal krijgen veel meisjes de kans niet om te studeren en als ze al school lopen, dan is er niemand die hen kan helpen met hun huiswerk. We nodigden ook ouders uit omdat het vaak gebeurt dat ouders hun dochters in de eerste plaats willen klaarstomen voor het huwelijk. Maar tijdens de debatten hadden we het ook over vroegtijdige zwangerschappen, voorbehoedsmiddelen en seksualiteit.”

Marie Augustine bracht die thema’s ook ter sprake tijdens haar uitzendingen voor een lokaal radiostation.

Ondertussen is zij een van de drijvende krachten van een nationale coalitie voor organisaties die zich toeleggen op jongerenrechten. In die hoedanigheid ontmoette zij onlangs de Senegalese onderwijsminister. “Hij luisterde zeer bereidwillig en op het einde zei hij dat ik ook maar eens moest gaan praten met de minster van Financiën om geld los te krijgen voor onze projecten.”

De jonge Senegalese kan niet genoeg benadrukken dat inzake jongerenrechten geen tijd verspild kan worden. “Meer dan 60 procent van de Senegalezen is jonger dan 24. Dat zou een enorm energiereservoir moeten zijn, maar als die jongeren geen toekomst hebben, loopt het fout af. Daarom moeten we snel werk maken van een nieuw onderwijscurriculum. Het lessenpakket is veel te oppervlakkig en algemeen. Met de huidige diploma’s kunnen de jongeren niet op de arbeidsmarkt terecht.

“Vandaar dat ik ook nooit een oordeel zal vellen over mijn leeftijdsgenoten die het in Senegal niet zien zitten en naar Europa trekken. Om die migratie te vermijden, moeten ze nuttige diploma’s kunnen behalen, ze moeten betere lessen Engels krijgen, ze moeten leren ondernemen. 

"Senegal is een rijk land – we hebben goud, we hebben olie. Onze leiders zouden de inkomsten van die grondstoffen beter moeten aanwenden en investeren in onderwijs. We zouden al kunnen beginnen met een universiteit voor petroleum-exploitatie en een universiteit voor mijnbouw. Zo kunnen we Senegalese jongeren aanleren hun eigen bodemrijkdommen te exploiteren.” 

*Marie Augustine wil niet met haar achternaam in de krant