Vier op de tien Belgische ziekenhuizen in de rode cijfers: "Toestand is dramatisch"

Tijdens de vorige analyse van Belfius een jaar geleden ging het nog om goed 30 procent. Liefst 24 ziekenhuizen kampen voor 2017 met een negatieve cashflow. De toestand is dramatisch, klinkt het bij de sectorverenigingen.

Het courant resultaat van de algemene ziekenhuizen is verder gedaald tot 29 miljoen euro of nog maar 0,2 procent van de omzet, wat volgens Belfius de financiële kwetsbaarheid van de instellingen onderlijnt. Liefst 39 instellingen vertonen een tekort voor 2017. "De sector gaat als een Titanic op een ijsberg af", waarschuwt Belfius-hoofdeconoom Geert Gielens.

Uitdagingen

De komende jaren zal de ziekenhuissector volgens Belfius nochtans voor grote uitdagingen staan, met gevolgen voor zowel de werking als voor de organisatie en financiering. Zo zijn er maatschappelijke ontwikkelingen als de vergrijzing, digitalisering van de economie en evolutie van de medische technieken. Maar de sector zal ook het hoofd moeten bieden aan de implementatie van hervormingen ingevoerd door de federale en regionale overheden.

De omzet steeg in 2017 met 2,7 procent tot 14,51 miljard euro, vooral gestuwd door de evolutie van de farmaceutische producten (+11,1 procent, onder andere door dure medicatie voor oncologie en immunologie) en de forfaits (+4,7 procent). Het budget van de financiële middelen (dat de overheid toekent als dekking van de opname- en verblijfskosten van patiënten in het ziekenhuis) en de erelonen, de hoofdcomponenten van de omzet, lieten opnieuw een vertraging optekenen: de erelonen stegen beperkt (+2,1 procent), het budget financiële middelen daalde lichtjes (-0,1 procent).

De personeelskosten (+3,7 procent) stegen voor het tweede opeenvolgende jaar sterker dan de omzet. Die toename viel weliswaar eerder te verklaren door een stijging van de gemiddelde loonkosten (+3,0 procent) dan door een groei van het aantal werknemers (+0,7 procent).

De klassieke hospitalisatiediensten, die al enkele jaren stagneren, vielen in 2017 terug. Ten opzichte van 2016 nam het aantal opnames zonder chirurgische daghospitalisatie af met 0,7 procent, terwijl het aantal ligdagen daalde met 2,4 procent. Het aantal opnames met chirurgische daghospitalisatie daalde in 2017 met 1,2 procent. De gemiddelde verblijfsduur blijft op de meeste diensten teruglopen en komt nu voor alle soorten bedden samen uit op 7 dagen. De algemene ziekenhuizen blijven wel evenveel investeren (bijna 1,5 miljard euro in 2017), maar dat bedrag zit geconcentreerd in enkele ziekenhuizen met grote (nieuwbouw)projecten.

Ademruimte

"De analyse maakt duidelijk dat er voor de meeste algemene ziekenhuizen weinig tot geen financiële ademruimte meer is, en dat terwijl er zich fikse uitdagingen aandienen", zegt Margot Cloet, gedelegeerd bestuurder van Zorgnet-Icuro. "De in 2017 opgelegde besparingen hebben de marge letterlijk opgegeten, en zullen dat nog meer doen wanneer de besparingen op volledige kruissnelheid komen. De grens met het faillissement is flinterdun geworden."

Cloet wijst erop dat verder besparen op personeel alvast zo goed als onmogelijk is. "We hebben in België vandaag 1 verpleegkundige per 11 patiënten, waar het Europees gemiddelde op 1 verpleegkundige per 8 patiënten ligt."

Zorgnet-Icuro is vragende partij voor het vormen van ziekenhuisnetwerken en een nieuwe ziekenhuisfinanciering die daarop inspeelt. "Maar de netwerken zullen niet meteen de broodnodige financiële marges creëren", klinkt het. "De netwerken zullen precies in die opstartfase nood hebben aan financiële stabiliteit en voorspelbaarheid", aldus Cloet. 

De Block: "Noodzakelijke stappen gezet"

Minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) laat weten "de noodzakelijke stappen gezet te hebben, vaak tegen veel weerstand in". 

"In 2014 was al heel duidelijk dat de overheidsbudgetten in het versnipperde ziekenhuislandschap niet optimaal werden aangewend. De precaire financiële toestand van een aantal ziekenhuizen zou ook niet eenvoudigweg worden opgelost door nog méér publieke middelen in de ziekenhuizen te investeren", klinkt het. De Belfius-cijfers bevestigen volgens de minister de toenmalige vrees: de rentabiliteit van de ziekenhuizen wordt jaar na jaar zwakker.

 "Het was dus exact om die redenen dat ik in de lente van 2015 een plan voor fundamentele hervormingen van de sector heb voorgelegd", zegt De Block. "Om de ziekenhuissector aan te passen aan de noden van de patiënt én financieel gezond te houden, was een grondige hervorming noodzakelijk."